1. Адно з тэатральных амплуа, мужчынская або дзіцячая роля, якая выконваецца пераадзетай жанчынай, радзей — жаночая роля, якая выконваецца мужчынам. Ірына Ждановіч доўга іграла травесці, спрабавала ролі характарныя, захаплялася імі.Сабалеўскі.//узнач.прым. Пераадзеты ў касцюм другога полу. Актрыса-травесці.
2. Від гумарыстычнай паэзіі, блізкай да пародыі, які характарызуецца тым, што сур’ёзны змест увасабляецца ў камічнай форме. «Энеіда» — арыгінальны твор, які вырас на нацыянальнай глебе, на аснове беларускіх пародый — травесці.Барысенка.
[Фр. travesti.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БЕЛАРУ́СКАЕ КУЛЬТУ́РНАЕ ТАВАРЫ́СТВА «БЕЛАВЕ́ЖА» ў Аргенціне. Існавала ў 1938—49. Аб’ядноўвала каля 400 беларусаў-эмігрантаў (1942). Пры т-ве дзейнічалі жаночая і маладзёжная секцыі, драм. гурток, бібліятэка-чытальня (больш за 1 тыс. тамоў). У маі 1939 увайшло ў Федэрацыю бел. арг-цый у Аргенціне і разам з ёй у 1941 далучылася да Славянскага саюза Аргенціны — аб’яднання прасав., пракамуніст. арыентацыі. З 1945 наз.Бел.т-ва Я.Коласа. Дзейнасць т-ва забаронена пасля асуджэння аргенцінскімі ўладамі Слав. саюза як антыдзярж. арг-цыі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Матрос ’радавы флота’ (ТСБМ). З рус.матрос (Крукоўскі, Уплыў, 83), якое (у форме матрозъ — 1697 г.) праз гал.matroos (мн. л. matrozen) было запазычана з франц.matelot < с.-нідэрл.matten‑noot, maatgenoot ’тс’ (Фасмер, 2, 583). Сюды ж матроска ’кофта’ (Сцяц.), ’блуза матроса з адкладным каўняром’, ’жаночая ці дзіцячая блуза такога ж крою’, ’бесказырка’ (ТСБМ, Жд. 1), матрасня́ ’матросы’ (Нар. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рато́нда1 ’круглая пабудова’ (ТСБМ), ’тоўстая жанчына’ (Сл. ПЗБ), параўн. польск.жарг.rotunda ’таўсцяк’. Праз польскую з лац.rotundus ’круглы’.
Рато́нда2 ’жаночая доўгая накідка без рукавоў’ (ТСБМ), ратэ́нда ’шырокае адзенне’ (Сл. рэг. лекс.), параўн. рус.рото́нда ’жаночы плашч без рукавоў’. Праз польск.rotunda ’тып пелерыны ці спадніцы’ (Віткоўскі, Słownik, 166) з франц.rotonde ’тс’, што да лац.rotundus ’круглы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́лік, та́лька ’гестка, какетка’ (Лекс. Бел. Палесся), то́лька ’жаночая вопратка кароткага памеру з самаробнага сукна’ (Ян.). Параўн. польск.дыял.talik ’невялікі кавалак поля, адрэзаны папярок вузкага загону’, tal ’тс’ (Варш. сл.), што, магчыма, ад ням.Theil ’частка’, параўн. Брукнер, 564. Аднак, верагодней за ўсё, звязана з талія1 (гл.) з семантыкай ’адрэзаная частка’, параўн. іншую назву перарэ́з ’гестка’ (Лекс. Бел. Палесся).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цы́цкаж.разм.
1. (жаночая) Brust f -, Brüste, Búsen m -s, -;
кармі́ць цы́цкай (дзіця) stíllen vt;
адня́ць дзіця́ ад цы́цкі ein Kind entwöhnen;
2.анат. (сасок) Brústwarze f -, -n; заал. Zítze f -, -n (ужывёл)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ры́фма, ‑ы, ж.
Сугучнасць у канцы вершаваных радкоў. Быў .. [Юстын] надзіва вясёлы — .. песні спяваў, падскакваў, жартаваў, смяяўся, гаварыў пагаворкамі ды яшчэ ў рыфму.Бядуля.
•••
Дактылічная рыфма — рыфма з націскам на трэцім ад канца складзе.
Дзеяслоўная рыфма — рыфма, якая ўтвараецца двума дзеясловамі аднолькавай формы, напрыклад: касіць — насіць.
Жаночая рыфма — рыфма з націскам на перадапошнім складзе верша.
Мужчынская рыфма — рыфма з націскам на апошнім складзе верша.
Перакрыжаваная рыфма — рыфма, якая папераменна звязвае радкі вершаў (першы з трэцім, другі з чацвёртым).
[Ад грэч. rhytnmós — суразмернасць, узгодненасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кашу́ляж. Hemd n -(e)s, -en;
ве́рхняя кашу́ляÓberhemd n;
спо́дняя кашу́ляÚnterhemd n;
мужчы́нская кашу́ля Hérrenhemd n;
жано́чая кашу́ля Dámenhemd n;
шаўко́вая кашу́ля Séidenhemd n;
◊
заста́цца ў адно́й кашу́ліálles bis aufs Hemd verlíeren*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Бры́нды ’аборкі ў шырокіх рукавах’ (Гарэц.), ’абрыўкі на абрубцы, аблямоўцы вопраткі, на падоле’ (КЭС), бры́нда, бры́нджа ’аборка’ (Касп.), бры́нды ’шырокія фалды, складкі’, бры́нджы, бры́нжы, брындзю́лька (Бяльк.). Рус.дыял. (зах.) брынды ’шырокія рукавы сялянскага святочнага адзення’. Этымалогія Фасмера, 1, 222–223 (услед за Бернекерам, 93), зусім не пераконвае (гл. бры́ндаць). Лепш Брукнер, 43, які зыходзіў з ст.-польск.bryndy ’дарагая жаночая вопратка’, bryndować się ’прыгожа апранацца’, але першакрыніца слоў застаецца невядомай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бу́нда ’старажытная жаночая вопратка; дзіцячая вопратка’ (Сакал.), ’сарафан’ (КЭС), ’доўгае, пераважна дзіцячае адзенне’ (Лысенка Жыт.), укр.бу́нда верхняя вопратка (род суконнага паліто)’, польск.bunda, чэш.bunda і г. д. Першакрыніцай з’яўляецца венг.bunda ’футра, кажух’. Брукнер, 49; Дэжэ, SSlav., 7, 161; Чаранэску, 116; Тамаш, 154; MESz, 1, 389; Рудніцкі, 255. Венг. слова не мае пэўнай этымалогіі (MESz, там жа). Ва ўсх.-слав. мовах бу́нда запазычана, марыць, праз польскую мову.