4) Obsol. цьвярды́ня f.; форт -у m.; паме́жны го́рад
2.
adj.
паме́жны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Рубе́ж ’мяжа чаго-небудзь або паміж чым-небудзь’, ’дзяржаўная мяжа’, ’лінія абаронных збудаванняў’ (ТСБМ), ’кант, грань’ (Гарэц.), рубѣжъ ’граніца’ (Шымк. Собр.). Укр.рубі́ж ’край, мяжа; засечка’, рус.рубе́ж ’рубеж’, балг.ръбе́ж ’мяжа, мяжа паміж палямі’. Стараж.-рус.рубежъ ’засечка; знак мяжы’ (Сразн., 3, 179). З прасл.*rǫbežь ’метка, засечка’, вытворнага з суфіксам ‑ežь > ад *rǫbati, *rǫbiti ’сячы’ (гл. рубаць, рубіць) (БЕР, 6, 361; Чарных, 2, 125). Паводле Якабсона, рубеж ёсць царкоўнаславянская форма ў адносінах да рубёж ’высяканне лесу’ (Трубачоў-Фасмер, 3, 510).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзяржа́ўны Staats-, stáatlich;
дзяржа́ўная ўла́да Stáatsmacht f -;
дзяржа́ўны лад Stáatsform f -, -en; Stáatsaufbau m -(e)s;
дзяржа́ўнае пра́ва Stáatsrecht n -(e)s, -e;
дзяржа́ўная мо́ва offizi¦élle Sprache, Stáatssprache f -, -n;
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
дата́цыяжэк Subventión [-vən-] f -, -en (прадпрыемствам); Zúwendung f -, -en, Zúschuss m -es, -schüsse (установам, арганізацыям);
дзяржа́ўная дата́цыя Subventión f -, -en, Stáatszuwendung f -, -en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
капэ́ла
(польск. kapela, ад с.-лац. capella = капліца)
1) хор у спалучэнні з аркестрам (напр.дзяржаўная харавая к.);
2) каталіцкая ці англіканская капліца.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
АКУ́ЛАЎ Мікалай Сяргеевіч
(25.12.1900, г. Арол — 21.9.1976),
бел. фізік. Акад.АН Беларусі (1940), д-р фізіка-матэм.н., праф. (1935). Скончыў Маскоўскі ун-т (1926). У 1931—54 у Маскоўскім ун-це. З 1959 у Фізіка-тэхн. ін-це, у 1963—67 заг. Аддзела фізікі неразбуральнага кантролю АН Беларусі. У 1928 сфармуляваў закон анізатрапіі, які ўстанаўлівае сувязь паміж магн. і мех. ўласцівасцямі ферамагнетыкаў. Аўтар прац па тэорыі хім. дынамікі і ланцуговых працэсаў, стат. тэорыі дыслакацыі, тэорыі пластычнасці і трываласці. Прапанаваў метады аналізу ферасплаваў і спосабы выяўлення дэфектаў у метал. вырабах. Дзяржаўная прэмія СССР 1941, Дзяржаўная прэмія Беларусі 1976.
Тв.:
Ферромагнетизм. М.; Л., 1939;
Основы химической динамики. М., 1940;
Теория цепных процессов. М.; Л., 1951;
Дислокации и пластичность. Мн., 1961.
Літ.:
Н.С.Акулов // Весці АНБССР. Сер. фізіка-тэхн.навук. 1976. № 4.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
маёмасць, ‑і, ж.
Рэчы, прадметы, каштоўнасць, якія належаць каму‑н., знаходзяцца ў чыім‑н. уладанні. Дзяржаўная маёмасць. □ Панская зямля і маёмасць былі канфіскаваны і перададзены батракам і бедным сялянам.Кавалёў.З прыфрантавой паласы ўжо былі эвакуіраваны ўсе паязныя саставы і ўся чыгуначная маёмасць.Чорны.
•••
Нерухомая маёмасць — маёмасць, якая складаецца з зямельнага ўчастка і будынкаў.
Рухомая маёмасць — маёмасць, якая складаецца з каштоўнасцей, рэчаў, мэблі і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
манапо́лія, ‑і, ж.
1. Выключнае права на вытворчасці продаж або промысел чаго‑н. Дзяржаўная манаполія.//перан. Выключнае права карыстання чым‑н.; перавага, першынство ў якой‑н. галіне.
2. Капіталістычнае аб’яднанне, якое ставіць сваёй мэтай панаванне ў якой‑н. галіне гаспадаркі і атрыманне максімальнага прыбытку. Капіталістычныя манаполіі ў Расіі былі цесна звязаны з царскім урадам. У краінах, якія арыентуюцца на сацыялізм, праводзіцца нацыяналізацыя ўласнасці імперыялістычных манаполій.Брэжнеў.
[Грэч. monopolia ад mónos — адзін і poleō — прадаю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
civil[ˈsɪvl]adj.
1. грамадзя́нскі;
civil rights грамадзя́нскія правы́
2. цыві́льны;
enter civil life дэмабілізава́цца, пакі́нуць во́інскую слу́жбу;
civil law грамадзя́нскае пра́ва;
civil marriage грамадзя́нскі шлюб;
the Civil Serviceдзяржа́ўная слу́жба;
a civil servant дзяржа́ўны слу́жачы
3. даліка́тны, ве́тлівы, ве́тлы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
АЎТАНО́МНАЯ РЭСПУ́БЛІКА,
Аўтаномная Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (АССР), у б.СССР нацыянальная дзяржаўная адзінка, якая ўваходзіла ў склад саюзнай рэспублікі і ажыццяўляла дзярж. ўладу па-за межамі кампетэнцыі саюзнай рэспублікі на аўт. пачатках (гл.Аўтаномія). У 1990 было 20 АССР, з іх 16 у РСФСР. Пасля распаду СССР аўтаномныя рэспублікі захаваліся ў некаторых краінах СНД (у Азербайджане, Грузіі).