перытрэ́мы
(ад перы- + гр. trema = прысоска, адтуліна)
асобыя пласцінкі з дыхальнымі адтулінамі (стыгмамі) па баках цела кляшчоў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Вылам (БРС), рус. вы́лом ’дрэва, якое вырвана з коранем’, укр. ви́лом ’адтуліна, пралом’, польск. wyłom, wyłam ’глыбокая даліна ў гарах’, чэш. дыял. vyłoma ’дзедзічная маёмасць’. Бязафікснае ўтварэнне ад вы́ламіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ву́сце, ‑я, н.
1. Месца ўпадзення ракі (у мора, возера); участак ніжняга цячэння ракі.
2. Выхадная адтуліна чаго‑н., выхад. Вусце ствала шахты. □ Удвух з Андрэем неслі яны сетку на бераг, трымаючы вусцем угору, і, толькі адышоўшыся далей ад вады, перавярнулі яе кулём на дол. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
галасні́к, ‑а, н.
1. Рэзанатарная адтуліна ў верхняй дэцы струнных музычных інструментаў для павелічэння працягласці і сілы гуку.
2. звычайна мн. (галаснікі́, ‑оў). Медныя або керамічныя пасудзіны ў форме гаршкоў, якія ўмуроўваюцца ў сцены сваімі адтулінамі ўнутр і служаць для паляпшэння акустыкі памяшкання. Галаснікі Каложскай царквы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праду́ха, ‑і, ДМ ‑дусе, ж.
Разм.
1. Адтуліна для выхаду паветра, дыму, пары. — Вось і ўюны таксама шукаюць прадуху, каб падыхаць, значыцца... Ляўданскі.
2. перан. Тое, што дае выхад якім‑н. пачуццям, імкненням і пад. [Харытон:] — А цяпер вось у Булыгавым кутку асеў, а прадухі няма. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праём, ‑а, м.
Адтуліна ў сцяне для акна, дзвярэй і пад. З аднаго пакоя ў другі вялі дзверы, але іх саміх яшчэ не было, толькі праём вызначаў іх будучае месца. Арабей. Калі прачнулася Аксіння, калі адкрыла вочы яна, — убачыла ў праёме акна неба, чыстае і сіняе. Вярцінскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сітаві́на, ‑ы, ж.
1. Спец. Тое, што і сітаватасць (у 1 знач.).
2. Спец. Адтуліна, пустата паміж часцінкамі рэчыва. Сітавіна ў метале. Сітавіна ў пясчаніку.
3. У раслінах — пора. Частку.. фенолу.. [трысцё] спажывае, як бы харчуецца ім, а лішнюю колькасць праз свае сітавіны выпускае ў паветра. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
камплю́вій
(лац. compluvium)
прамавугольная адтуліна ў страсе атрыя старажытнарымскага жылога дома для сцёку дажджавой вады ў басейн (імплювій).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
зрэ́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Адтуліна ў радужнай абалонцы, праз якую пранікае святло ўнутр вока. У цёмных павялічаных зрэнках свяцілася жудасць. Бядуля. Вочы яго з зелянінкай у зрэнках цяпер, пры няроўным святле лучыны, здаваліся суровымі і калючымі. М. Ткачоў.
•••
Берагчы як зранку вока гл. берагчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпур, ‑а, м.
1. Прасвідраваны ў горным масіве цыліндрычны канал, у які закладваецца зарад выбуховага рэчыва для ўзрыву горнай пароды. Стукаў-пастукваў [дзядок] ад рання да мораку, Выдзеўбаў шнур і засыпаў туды Ладны зарад самаробнага пораху. Лужанін.
2. У металургіі — адтуліна ў горне шахтавай печы, праз якую выпускаюць прадукты плаўлення.
[Ням. Spur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)