Се́сла ‘матня ў штаноў’ (Бяльк.), ‘верхняя задняя частка штаноў’ (Янк. 2), ‘трохвугольная ўстаўка, клін (у штанах)’ (Ян.), усе́сла ‘прарэх у сподніках’ (маг., ЛА, 4), параўн. серб.-харв. чарнаг. sjesla ‘задняя частка штаноў, на якой сядзяць’, usjesla ‘верхняя частка штаноў (без калашын)’. Паводле Борыся (Etymologie, 262–263), познепраславянскі дыялектызм *sěslo < *sěd‑slo ‘задняя частка штаноў, на якой сядзяць’, што ад *sěsti (гл. сесці), *sédati або *sěděti (гл. сядзець). Формы з у‑ (u‑) другасныя, звязаныя з прыставачнымі дзеясловамі usjesti, усесціся. У семантычных адносінах параўн. іншую назву гэтай часткі штаноў — крэсла (г. зн. на што садзяцца).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зоа... (а таксама заа...).
Першая састаўная частка складаных слоў, якая: а) паказвае на адносіны да жывёльнага свету, напрыклад: зоагеаграфія, зоагігіена; б) адпавядае па значэнню слову «заалагічны», напрыклад: зоадэндрарый, зоакабінет.
[Ад грэч. zōon — жывёліна.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ваенна... і ваенна-...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая азначае: мае адносіны да вайны, ваенных умоў, ваеннай справы, службы, напрыклад: ваеннаабавязаны, ваенна-паветраны, ваенна-стратэгічны, ваенна-палітычны, ваенна-санітарны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
верхаўё, ‑я, н., зб.
Разм. Верхняя частка спілаванага і ачышчанага ад галля дрэва. [Буднік:] — Дзялянка вялікая, хаця б да вясны ўправіліся паваліць. А падборка верхаўя, сучча, ламачча мала зойме? Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бела...,
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню: 1) слову «белы» (у 1, 2 знач.), напрыклад: белабароды, белабокі, белазубы; 2) слову «белы» (у 3 знач.), напрыклад: белагвардзейскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыяло́г, ‑у, м.
1. Размова паміж дзвюма або некалькімі асобамі.
2. Частка літаратурнага твора ў выглядзе размовы дзеючых асоб. Аўтару ўдаюцца дыялогі. // Літаратурны твор, напісаны ў форме размовы, гутаркі.
[Грэч. diálogos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каркаві́на, ‑ы, ж.
Частка тушы, якая прылягае да карка. На вялікдзень былі на стале і шынка з мяккім сальцам, і мармуровыя каркавіны, і вэнджаныя кілбасы з пахучыя кменам. Рамановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нізо́ўе, ‑я, н.
Ніжняя частка цячэння ракі з навакольнай мясцовасцю. Сотні плытоў плывуць у нізоўе. Ваданосаў. Вада ў.. [Дзвіне] была няроўная, у грывастых закрутках хваль — з нізоўя дзьмуў вецер. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пантало́ны, ‑лонаў; адз. няма.
1. Уст. Верхняе мужчынскае адзенне, якое пакрывае ніжнюю частку тулава да пояса.
2. Частка жаночай бялізны, якая пакрывае ніжнюю частку тулава ад пояса да каленяў.
[Іт. pantaloni — ад уласнага імя камічнага персанажа італьянскіх народных камедый.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пена...,
Першая састаўная частка складаных слоў, якая 1) адпавядае па значэнню слову «пена», напрыклад: пенагенератар, пенатушыцель; 2) надае слову значэнне: атрыманы шляхам змешвання з пенай, напрыклад: пенабетон, пенашкло, пенапласт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)