Verbum

анлайнавы слоўнік

цыстыцэрко́ід

(ад цыстыцэрк + -оід)

форма фін стужкавых чарвей, што мае выгляд пузыра з адзіным сколексам і хвастападобным адросткам.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

цэрэбраспіна́льны

(ад лац. cerebrum = мозг + spinalis = хрыбетны)

які мае адносіны да галаўнога або спіннога мозгу (напр. ц. менінгіт).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Пра́мара, параўн. у замове: на моры, на прамары стаіць дуб кракарысты, на ім дванаццаць какатоў (светлаг., SOr, 39, 354). Да мора (гл.) з прыстаўкай пра́‑, што выступае ў традыцыйнай формуле замоў і, відаць, мае функцыю ўзмацнення ў адрозненне ад польск. pramorze, чэш. pramoře, серб.-харв. pramore, дзе прэфікс мае значэнне ’першасны, даўні’, параўн. ESSJ, 1, 206. Гл. пра-. параўн. таксама пралес, калі́сь‑пракалі́сь ’вельмі даўно’ (б.-каш., ГЧ), праколісні (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ *Пачахлі́ць, почэхліць ’хутка пайсці, пашыбаваць’ (ТС). Да na‑ і f чахаць < мрасл. taxati ’знікаць’ (Мартынаў, Слав. акком., 124), у якім суфікс ‑л‑ мае значэнне імгненнасці.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пая́рываць ’даіць’ (браг., Мат. Гом.). Да па‑ і яры́ць < прасл. jariti (sę), з якім разглядаемая лексема звязваецца значэннем ’пеніцца, бурліць’, якое мае славен. jaríti se.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыкага́лак ’яўрэйская суполка, якая ў сувязі з малалікасцю не мае свайго старшыні і таму прыпісаная да бліжэйшага вялікага таварыства, асабліва гарадскога’ (Нас.). Да кага́л (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пі́шкаць ’грымець, бразгатаць’ (віл., Сл. ПЗБ). Параўноўваюць з літ. pyškėti ’тс’ (Грынавяцкене, там жа); аднак параўн. таксама пышкаць ’пыхкаць, шумець; пускаць’, што мае іншаславянскія паралелі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рызі́на ’эластычны матэрыял з каўчуку’ (ТСБМ), рызі́нка ’сцірка’, ’тасьма з рызіны’, ’від вязання, які мае ўласцівасць расцягвацца’ (ТСБМ; Сцяшк.; навагр., НС). З рус. резина ’гума’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трапе́чнік ’падлеснік, Sanicula L.’ (Байк. і Некр.). Няясна. Відаць, ад трапятаць (гл.): расліна мае лісты на доўгіх сцяблах, якія трапечуцца сярод іншых невысокіх раслін падлеску.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ГРЭ́ЦКІ АРЭ́Х,

валоскі арэх (Juglans regia), від кветкавых раслін з роду арэх. Радзіма — Сярэдняя і Паўн.-Усх. Азія. Пашыраны ва ўмераным і субтрапічным паясах. Вырошчваецца ў многіх краінах Еўропы, Азіі і Паўн. Амерыкі. На Беларусі трапляецца як інтрадукаваная расліна ў бат. садах, парках і скверах, вырошчваецца садаводамі-аматарамі.

Лістападнае дрэва выш. да 35 м і дыям. да 2 м. Крона густая, раскідзістая. Лісце няпарнаперыстаскладанае, пахучае (мае эфірны алей). Кветкі дробныя, зеленаватыя, аднаполыя. Плады — буйныя несапраўдныя шарападобныя касцянкі («арэхі»). Ядро арэхаў ядомае, мае да 70% тлушчаў, 26% бялкоў, вітаміны B₁, E і правітамін A, выкарыстоўваецца ў кандытарскай і кулінарнай вытв-ці, недаспелыя арэхі багатыя вітамінам C, з іх вырабляюць варэнне. З арэхаў атрымліваюць арэхавы алей, які ідзе ў ежу, на выраб лакаў, высакаякаснага мыла, тушы. Грэцкі арэх жыве да 400 гадоў. Харч., тэхн., кармавая, лек., меданосная і дэкар. расліна. Мае каштоўную драўніну. З лісця, кары, зялёнай лупіны пладоў атрымліваюць дубільнікі і карычневую фарбу.

Г.У.Вынаеў.

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)