◎ Пу́трыць ’біць, даваць прачуханку’ (віц., Нар. сл.); сюды, відаць, putryć: Swiatyj Alaksiej lemiaszy putryć, Błahawieszczeniezorywąjeć (леп., Федар. 8), якое памылкова тлумачыцца як ’падрыхтоўваць, рыхтаваць’ (там жа, 307), параўн. укр.пу́трити ’валіць (пра дым); лаяць, распякаць’, рус.пу́трить ’лаяць, выгаворваць’. Няясна; магчыма, звязана з путра/ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скілу́ндзі ‘скручаны здор у форме рулета’ (ігн., Сл. ПЗБ). Параўноўваецца з літ.дыял.skelúndzis, літар.skilándis ‘страўнік, напханы мясам’ (там жа), запазычана ў старабеларускую мову з літоўскай (1506 г., Булыка, Лекс. запазыч., 119); меркаванні пра польскае пасрэдніцтва (Анікін, Опыт, 280) цяжка давесці. Гл. таксама шкілундзя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Супэ́ль ’сопель, смаркач’, ’лядзяш’ (Клім.; кобр., Горбач, Зах.-пол. гов.). Паводле Горбача (там жа, 8), суадносіцца з польск.дыял.sąpel ’лядзяш’; параўн. таксама польск.sopel, дыял.sumpel, supel ’сусолка, замёрзлая сцякаючая вадкасць’ (гл. соплі), семантычна далёкае (з метафарычным пераносам) польск.supeł ’вузлік’, гл. супо́л.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сура́гі ’рагі (пацёкі на вокнах)’ (ст.-дар., Сл. ПЗБ), суру́гі ’тс’ (слуц., Сл. ПЗБ), суро́гі ’рагі поту’ (люб., Жыв. НС), сурагі́ ’сляды поту, слёз на твары’ (ЛА, 3). З літ.srúogos ’тс’ (Сл. ПЗБ, там жа). Пра іншыя варыянты тлумачэння паходжання слова гл. рага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Табалы́ска (табалы́ско) ’агароджанае стойла для жывёлы ў лесе або на полі’ (навагр., Сцяшк.). Да зафіксаванага там жа табо́р ’тс’ з менай санорных р → л, што цалкам у межах фанетычнага вар’іравання пры запазычанні, параўн. табала́1. Аналагічнае развіццё ва ўкр.та́борисько ’табар, месца табару, бівак’ < та́бір.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тры́брат ‘рыбалоўная снасць — крыга або гегні — з драўлянай асновай — палазамі’ (брасл., Лекс. балтызмы, 18). Балтызм, параўн. літ.trìbradis, лат.trijbradis ‘браднік, які вядуць рыбаловы’ < лат.tris ‘тры’ + brist ‘брысці’ (Лаўмане, там жа; Анікін, Опыт, 289). Параўн. іншыя назвы, магчыма, частковыя беларускія калькі: трайнік, трыяк, трыброднік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
auch
cj такса́ма, і
wenn ~ — хоць (бы) i
sowóhl … als ~… — як…, так і…
wenn ~ — хоць (бы) i
wie dem ~ sei — як бы там ні было́
nicht nur…, sóndern ~… — не то́лькі…, але́ i…
óhne ~ zu frágen — на́ват не пыта́ючыся
und wenn ~ — i ўсё ж такі́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
áusstehen
*
1.
vi (h)
1) быць вы́стаўленым (напаказ, на продаж)
2) адсу́тнічаць
séine Ántwort steht noch aus — яго́ адка́зу яшчэ́ няма́
2.
vt перано́сіць, выно́сіць, зве́даць; цярпе́ць
ich kann ihn nicht ~ — я не магу́ яго́ выно́сіць
◊ dort steht er nichts aus — там яму́ нядрэ́нна [нябла́га]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
bíegen
*
1.
vt гнуць, нагіна́ць, згіна́ць
2.vi(s) зваро́чваць, паваро́чваць (напр. за рог дома)
◊ es mag ~ óder bréchen* — што б там ні было́, чаго́ б яно́ ні каштава́ла
3.
(sich) гну́цца, згіна́цца
sich vor Láchen ~ — ку́рчыцца ад сме́ху
sich ~ und schmíegen — падла́джвацца; пакара́цца, скара́цца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ВАНДРО́ЎНЫ ТЭА́ТР,
вандроўная трупа, тэатральны калектыў, створаны для паказу спектакляў у розных населеных пунктах, пераважна там, дзе няма стацыянарных тэатраў; адна з форм нар. т-ра ў краінах Еўропы і Усходу. У розных краінах вандроўныя трупы мелі сваю назву: жанглёры (Францыя), шпільманы (Германія), менестрэлі (Англія), мімы (Італія), франты (Польшча), скамарохі (Беларусь, Расія) і інш. На Беларусі ў сярэднявеччы вандроўнымі былі скамарохі, батлейка, у 19 — пач. 20 ст. — Дуніна-Марцінкевіча тэатр, Першая беларуская трупа Ігната Буйніцкага, у 1920-я г. — агітацыйныя тэатр. калектывы (напр., Віцебскі тэатр рэвалюцыйнай сатыры), паказальныя — Першы, Другі, Трэці т-ры, у Вял. Айч. вайну — франтавыя тэатр. брыгады. У канцы 1920-х — 30-я г. насельніцтва аддаленых раёнаў Беларусі абслугоўвалі Беларускі рабочы тэатр імя ЦСПСБ, шматлікія калгаснасаўгасныя т-ры, Трупа У.Галубка (гл.Беларускі трэці дзяржаўны тэатр), у пасляваен. час — Бабруйскі вандроўны беларускі драматычны тэатр і інш.