гіпатані́я
(ад гр. hypo = пад, унізе + tonos = напружанне)
1) паніжэнне крывянога ціску (проціл. гіпертанія 1);
2) стан чалавека з такім ціскам.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
мара́зм
(гр. marasmos = знясіленне)
1) стан поўнага ўпадку псіхафізічнай дзейнасці (напр. старэчы м.);
2) перан. маральны ўпадак, разлажэнне (упасці ў м.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
гетэразіго́тнасць
(ад гетэразігота)
уласцівы якому-н. арганізму стан, пры якім яго гамалагічныя храмасомы маюць розныя формы (алелі) таго ці іншага гена або адрозніваюцца ўзаемаразмяшчэннем генаў (параўн. гомазіготнасць).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Паўста́нак ’невялікая чыгуначная станцыя’ (ТСБМ, Касп.). З рус. полустанок, якое з полустанция ’дадатковая станцыя чыгункі без правоў сапраўднай станцыі’ і аформілася пад уплывам слова стан (а магчыма, і польск. przystanek kolejowy).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раздо́р ’драўляныя вілы’ (барыс., Сл. ПЗБ), рус. дыял. раздо́р ’расшчэпленае дрэва’, ’заезд пры аранні’, ’стан, калі дзве ліны (у бурлакоў) шырока разыходзяцца ў розныя бакі’. Ад раз- і драіць, дзерці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Роўнава́га ’стан спакою’, ’устойлівасць’ (Байк. і Некр.; Бяльк.). З польск. równowaga ’тс’, якое з’яўляецца калькай з ням. Gleichgewicht ’тс’, а апошняе паводле лац. aequilibrium (Санфельд, Зб. Томсэну, 170; Фасмер, 3, 428).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
normal
[ˈnɔrməl]
1.
adj.
1) нарма́льны; звыча́йны; рэгуля́рны
2) Geom. пэрпэндыкуля́рны
2.
n.
1) нарма́льны стан, тып або́ ўзо́р
two pounds above normal — два фу́нты вышэ́й за нарма́льную вагу́
2) пэрпэндыкуля́р -а m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
іне́рцыя, ‑і, ж.
1. Уласцівасць цел захоўваць стан спакою або руху, пакуль якая‑н. знешняя сіла не прымусіць іх змяніць гэты стан. Набраўшы разгон, ракета ляцела па інерцыі, як камета або звычайны астэроід. Гамолка. Кола разгайдалася, яно ўжо само далучыла сілу інерцыі да сілы мускулаў рук і круцілася лёгка. Колас.
2. перан. Бяздзейнасць, пасіўнасць, коснасць. Інерцыя мыслення. Інерцыя ўстарэлых звычак.
•••
Па інерцыі — па прывычцы, бессвядома, машынальна. — Прывык ты з часоў партызаншчыны думаць і вырашаць за ўсіх падначаленых, робіш так па інерцыі і дагэтуль. Хадкевіч.
[Ад лац. inertia — бяздзейнасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ліхама́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Хваравіты стан, які суправаджаецца гарачкай і дрыготкай. Прастудная ліхаманка.
2. Разм. Малярыя, трасца. — Прыходзіла цётка Рамэ, — сказаў Хоці. — Яна гаварыла, што ў цябе ліхаманка і табе трэба хіна... Арабей.
3. перан. Узбуджаны, трывожны стан; празмерна паспешлівая, гарачкавая дзейнасць. Біржавая ліхаманка. □ Ніхто нічога не ведаў,.. і кардон калаціла ліхаманка трывогі і жаху. Караткевіч.
•••
Балотная ліхаманка — тое, што і малярыя.
Жоўтая ліхаманка — вострая заразная хвароба, якая распаўсюджана ў трапічных краінах.
Крапіўная ліхаманка (уст.) — тое, што і крапіўніца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Небяспе́ка ’стан пагрозы’ (Некр. і Байк., БРС, ТСБМ), у мінулым стагоддзі і ў пачатку XX ст. звычайна небеспячэнства, небязпячэнства ’тс’ (Нас., Яруш.), што сведчыць пра запазычанне з польск. niebezpieczeństwo ’тс’. Гл. бяспека.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)