бе́ гчы , бягу́ , бяжы́ ш, бяжы́ ць; бяжы́ м, бежыце́ , бягу́ ць; бег, -гла; бяжы́ ; незак.
1. Хутка рухацца, перамяшчацца, рэзка адштурхоўваючыся ад зямлі нагамі.
Б. па вуліцы.
Б. трушком.
2. перан. -н. напрамку, несупынна цячы патокам.
Кроў бяжыць па жылах.
3. перан.
Бягуць гады.
4. Ратавацца ўцёкамі.
Б. з палону.
5. Пашырацца, даносіцца, далятаць, распаўсюджвацца (пра чуткі , звесткі).
Добрая вестка ляжыць, а дрэнная па дарозе бяжыць (прыказка).
◊
Бегма (бягом) бегчы (разм. ) — вельмі спяшацца; не ісці, а бегчы.
Бегчы без аглядкі (разм. ) — вельмі хутка бегчы.
Бегчы (ісці) куды вочы глядзяць (разм. ) — без пэўнага кірунку, не выбіраючы шляху.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дасягну́ ць , -ну́ , -не́ ш, -не́ ; -нём, -няце́ , -ну́ ць; -ну́ ў, -ну́ ла, -лі́ ; -ні́ ; -ся́ гнуты; зак. , чаго.
1. Дайсці, даехаць і пад. да пэўнага месца.
Лодка дасягнула сярэдзіны ракі.
2. Распаўсюджваючыся, дайсці да якога-н. месца, да чаго-н. (пра гукі, пахі і пад. ).
Пах з кухні дасягнуў пакоя.
Чуткі дасягнулі вёскі.
3. Дайсці да якога-н. узроўню ў сваім развіцці, праяўленні, у якіх-н. зменах.
Мароз дасягнуў 30°.
4. Дажыць да якога-н. узросту.
Д. паўналецця.
Д. глыбокай старасці.
5. Дамагчыся чаго-н. , якой-н. мэты.
Д. згоды.
Д. поспехаў у навуцы.
|| незак. дасяга́ ць , -а́ ю, -а́ еш, -а́ е.
|| наз. дасягне́ нне , -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ú mlauf
m -(e)s, -läufe
1) цыркуля́ цыя, абаро́ т (грошай )
in ~ sein — быць у абаро́ це
in ~ kó mmen* — паступа́ ць у абаро́ т; распаўсю́ джвацца, быць агульнапрыня́ тым; распаўсю́ джвацца (пра чуткі )
in ~ brí ngen* [sé tzen, gé ben* ] — пуска́ ць у абарачэ́ нне [абаро́ т]; распаўсю́ джваць (паведамленні і г.д. ), распуска́ ць (чуткі , пагалоскі
2) астр. рух [абарачэ́ нне] плане́ т
3) цыркуля́ цыя (крыві )
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
знясла́ віць , ‑слаўлю, ‑славіш, ‑славіць; зак. , каго-што .
Распаўсюдзіць благія чуткі пра каго‑, што‑н.; зганьбіць, ачарніць. — Два гады кіраваў, стараўся, гаспадарку ладзіў, пра рэпутацыю дбаў, а тут ушчалося напасце. Зняславілі, зганьбілі, раскрытыкавалі... Быкаў . Яго, лепшага брыгадзіра, знялі з пасады, зняславілі на ўвесь калгас ды яшчэ ў раённай газеце распісалі. Б. Стральцоў . // — Я табе аддала ўсё. А ты... зняславіў, насмяяўся... З дзіцем хочаш пакінуць? Шамякін .
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распаўсю́ дзіцца , ‑дзіцца; зак.
Ахапіць сабой большы круг з’яў, асоб або прадметаў, большую тэрыторыю; пашырыцца. Пасевы бавоўны распаўсюдзіліся ў Савецкім Саюзе параўнальна нядаўна. Стаханаўскі рух распаўсюдзіўся і ў сельскай гаспадарцы. // Хутка распаўсюдзіліся чуткі , што савецкія войскі ўжо каля Мінска. Дзюбайла . Такія паэтычныя творы бываюць асуджаны па тое, што яны астаюцца каштоўнасцю адной краіны, аднаго народа, калі ў іх наогул ёсць сіла распаўсюдзіцца ў дадзенай краіне. Клышка .
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дане́ сціся
1. разм хутка даехаць , дабегчы ) in schné ller Fahrt [in schné llem Lauf] erré ichen;
2. (зрабіцца вядомым ) zu Ó hren kó mmen* (чуткі весткі );
3. (наблізіўшыся , зрабіцца чутным ) drí ngen* vi s á llen vi vi пра гукі , пахі )
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
wieść 2
wieś|ć 2
ж.
1. вестка; паведамленне;
2. ~ci мн. чуткі ; погалас;
zginąć bez ~ci — прапасці без весткі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Весць ’паведамленне, вестка’ (КТС , БРС , Яруш. ), весьць ’весці, навіна’ (Бяльк. , Кр. ), укр. вість , рус. весть ’тс’, ст.-рус. вѣсть ’вестка, навіны, чуткі ; плёткі; знак, сігнал’, ст.-слав. вѣсть польск. wieść ’паведамленне, вестка; легенда, паданне’, каш. vjesc , н.-луж. wěsc ’(па)знанне, веды, вестка’, в.-луж. powěsć ’паведамленне, вестка’; ’аб’ява, плёткі, слава’, чэш. věst (< рус. весть ), славац. кніжн. уст. vesť , славен. vẹ̑st ’уменне, веданне’, серб.-харв. ве̑ст , vȉjest ’паведамленне, вестка, чутка’, макед. вест , балг. вест ’тс’. Прасл. лексема, якая ўтварылася пры дапамозе суф. ‑tь , далучанага да асновы věd‑ (< věděti ): věd‑tь > věttь > věstь (Фасмер , 1, 304; Праабражэнскі , 1, 108; Шанскі , 1, В, 75; Траўтман , 338; БЕР , 1, 137). Роднаснае са ст.-інд. vitti‑ , авест. visti (< і.-е. *woidti‑s ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пране́ сціся
1. (праімчаць ) vorbé isausen vi s é irasen vi s é ifliegen*, vorǘ berstürmen vi s міма чаго -н міма каго -н D
пране́ сціся пе́ рад вача́ мі Á ugen vorüberziehen* [vorüberjagen];
2. (пра чуткі навіны ) sich wie im Lá uffeuer verbré iten
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Плётка 1 ТСБМ ; Нас. ; Бяльк. ; ТС ; даўг. , Сл. ПЗБ ); ’сплецены з трох ці болей столак матуз’ (Варл. ), ’нізка грыбоў’ (міёр. , ЛА , 1), ’пляцёнка цыбулі’ (полац. , шуміл. , ЛА , 2), ’пляцёнка цыбулі’, ’матузок у фартуху’, ’сплеценая каса льну’, ’сплеценыя канцы асновы, краёў пасля датыкання’ (Сл. ПЗБ ), ’каснік’ (жытк. , мазыр. , Мат. Гом. ). Прасл. *plet‑ъka ад *plesti > бел. пле́ сці (гл.).
Плётка 2 плёткі ’ілжывая чутка’ (ТСБМ , Нас. , Гарэц. , Бес. , Шат. , Касп. , Варл. , Сл. ПЗБ ), плёткі/cплёткі ’тс’ (Растарг. ), бых. плётка ’жанчына, якая любіць хадзіць па сяле’ (ЛА , 3). З польск. plotka , plotki ’ілжывыя чуткі ’, якое узыходзіць да plotka ’нешта сплеценае’ < прасл. *plet‑ъka . Сюды ж плётка , плётнік ’пляткар’ (Нас. ). Семантычна суадносіцца з *plesti ’плявузгаць, гаварыць лухту’, гл. пле́ сці ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)