◎ Ко́зны ’гульня’ (Нар. словатв.). У Нар. словатв. (261) гаворыцца аб тым, што «У козны гулялі, як з бежанства прыехалі», а таксама: «…гуляць «у козны» тое, што і «у бабкі». Пры апісанні гульні ў бабкі (там жа, 259) адзначаецца, што стараліся «збіць як найбольш бабак, з якіх кожная мела цану». Таму можна лічыць, што набор бабак называўся казна. Рус. казна ’скарбніца’ была запазычана ў часы «бежанства». Параўн. там жа: «Як прыехалі з Расеі, то ўсе ў банкі хлопцы гулялі».
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адбы́цца, ‑будзецца; зак.
Ажыццявіцца, прайсці; быць праведзеным. Закладка галоўнага корпуса электрастанцыі адбылася праз дзён тры. Чорны. Поруч.. паведамляецца, што ў суботу ў дзесяць гадзін вечара ў клубе адбудзецца прэм’ера п’есы «Васа Жалязнова». Васілевіч. // Здарыцца. Прыжмурыў вока Міколка, на курок націснуў. І што адбылося тут, дык і сам дзед спачатку нічога не зразумеў, бо стрэльба бахнула, як батарэя гармат. Лынькоў. Многа падзей адбылося за апошнія часы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раманты́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да рамантызму (у 1, 2 знач.). Рамантычная паэзія. □ У зборніку «Шляхам жыцця» .. [Я. Купала] даў узоры высокага рамантычнага стылю беларускай літаратуры. Лойка.
2. Схільны да рамантыкі, рамантызму (у 3 знач.); прасякнуты рамантыкай, незвычайны, таямнічы. Рамантычная натура. Рамантычны настрой. □ З цікавасцю гляджу я на гэтыя рамантычныя мясціны. Ыазыр — горад старажытны, і нямала адбылося тут розных падзей у даўно мінулыя часы. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ста́рац, ‑рца, м.
1. Тое, што і жабрак. Старац-лірнік на прызбе сядзеў Пад акном мужыка беларуса, Навёў струны і песню запеў Пра мінулыя часы прымусу. Чарот. Старац аднойчы спыніўся пад акном, пачаў спяваць і прасіць міласціну. Кудраўцаў.
2. Стары чалавек. / у паэт. ужыв. Пытае бура старца-дуба: — Чаму цябе я не зламлю? Колас.
3. Манах, духоўны настаўнік веруючых. Аўтарам [тэорыі «Масква — трэці Рым»] .. быў старац пскоўскага Елеазарава манастыра Філафей. Алексютовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Aurora musis amica (est)
Аўрора ‒ сяброўка музам (г. зн. ранішнія гадзіны спрыяльныя для заняткаў навукамі і мастацтвам).
Аврора ‒ подруга музам (т. е. утренние часы благоприятны для занятий науками и искусством).
бел. Думай звечара, а рабі зрання. Ранак мудрэйшы за вечар. Ранняя адна гадзіна варта трох вечаровых.
рус. Утро вечера мудренее. Утренний час дарит золотом нас. Каждое дело надо с утра начинать. Встанешь пораньше, начнёшь подальше.
фр. La nuit porte conseil (Ночь несёт совет).
англ. An early riser is sure to be in luck (Везёт тому, кто рано встаёт).
нем. Früh auf, gut Lauf (Рано встаёшь, хороший бег).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ручно́й
1. в разн. знач. ручны́;
ручны́е часы́ ручны́ гадзі́ннік;
ручна́я рабо́та ручна́я рабо́та (пра́ца);
ручна́я прода́жа ручны́ про́даж;
2. (о животных) сво́йскі, прыру́чаны; ручны́;
ручно́й со́кол ручны́ со́кал.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
dúrchmachen
vt
1) перано́сіць
éine Kránkheit ~ — перане́сці хваро́бу; перажы́ваць
schwére Zéiten ~ — перажы́ць ця́жкія часы́
2) канча́ць (школу)
éine hárte Schúle des Lébens ~ — прайсці́ суро́вую шко́лу жыцця́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
komuna
komun|a
ж.
1. камуна;
~a Paryska — Парыжская камуна;
2. разм. камуністычная ўлада;
za ~ą — у часы ПНР (Польскай народнай рэспублікі)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
нра́вы мн. но́равы, -ваў, ед. но́раў, -раву м.; (обычаи) звы́чаі, -чаяў, ед. звы́чай, -чаю м.;
нра́вы и обы́чаи но́равы і звы́чаі;
други́е времена́ — други́е нра́вы і́ншыя часы́ — і́ншыя звы́чаі (но́равы).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
экспрэ́с, ‑а, м.
Поезд, параход, аўтобус і пад., які ідзе з найбольшай скорасцю і робіць прыпынкі толькі на галоўных станцыях. Вёскі, што спакон веку жылі сярод вады і лесу, нават цяпер, у часы.. аўтобусных экспрэсаў, не развучыліся цаніць падарожжа па рацэ. Карамазаў. Пасажыры прыгараднага цягніка — публіка самая мітуслівая. Гэта не тыя салідныя грамадзяне з транзітных экспрэсаў, якія доўга ехалі і якім няма куды і за чым гнацца. Кірэенка.
[Англ. express з лац.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)