нешчаслі́вы

1. несчастли́вый;

~вая ве́стка — несчастли́вое изве́стие;

2. (принёсший неудачу) несчастли́вый, неуда́чный;

н. дзень — несчастли́вый (неуда́чный) день;

3. (неуспешный) несчастли́вый, неблагополу́чный, неблагоприя́тный;

н. кане́ц — несчастли́вый (неблагополу́чный, неблагоприя́тный) коне́ц;

4. (такой, которому не везёт) несчастли́вый, неуда́чливый;

н. жані́х — несчастли́вый (неуда́чливый) жени́х

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

пазна́чыцца сов.

1. (заметно измениться) прибы́ть; убы́ть;

за ме́сяц дзень ~чыўся — за ме́сяц день при́был (у́был);

за ноч вады́ ў рацэ́ ~чылася — за́ ночь воды́ в реке́ у́было (при́было);

2. обозна́читься;

на лбе ўжо ~чыліся маршчы́ны — на лбу уже́ обозна́чились морщи́ны

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Spes sola hominem in miseriis solatur

Надзея ‒ адзінае суцяшэнне людзей у няшчасці.

Надежда ‒ единственное утешение людей в несчастье.

бел. Будзе пара ‒ будзе трава. Будзе кірмаш і на нашай вуліцы. Бяда бядою, але і дабра прычакаем. Калі не маю цяпер, дык буду мець у чацвер.

рус. Счастье скоро покинет, а добрая надежда никогда.

фр. Espérance est seule consolation dans le malheur (Надежда ‒ единственное утешение в беде).

англ. Every dog has his day (У каждого пса есть свой день). While there is life, there is hope (Пока есть жизнь, есть надежда).

нем. Es hofft der Mensch, solang’ er lebt (Человек надеется, пока живёт). Auch unser Weizen wird einmal blühen (И наша пшеница однажды зацветёт).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

даве́сціся сов., безл. довести́сь, случи́ться; прийти́сь, привести́сь;

у гэ́тым го́дзе мне давяло́ся быць на Чо́рным мо́ры — в э́том году́ мне довело́сь (случи́лось, пришло́сь, привело́сь) быть на Чёрном мо́ре;

праз дзень мне давядзе́цца ляце́ць на самалёце — че́рез день мне придётся лете́ть на самолёте

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Melius est abundare quam deficere

Лепш мець у дастатку, чым у нястачы.

Лучше иметь в избытке, чем в недостатке.

бел. Запас есці не просіць і бяды не чыніць. Хто жыве без запасу, той гіне без часу.

рус. Запас беды не чинит и хлеба есть не просит. Запас кармана не дерёт. Лишняя денежка карману не тяга. Поезжай на неделю, а хлеба бери на две. Едешь в дорогу на день, а снеди бери на неделю.

фр. Deux ancres sont bons au navire (Хорошо иметь два якоря на корабле). Ce qui abonde ne vicie pas (Что в избытке, то не повредит).

англ. Store is no sore (Запас не беда).

нем. Spare in der Zeit, so hast du in der Not (Скупиться всё время ‒ будешь в нужде).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Dilige me vilem, nam bonum omnes diligunt

Палюбі мяне нікчэмнага, а добрага ўсе любяць.

Полюби меня ничтожного, а хорошего все любят.

бел. Пазнаюць нашу дачку і ў андарачку. Пазналі б у лядзе, а не ў нарадзе. Малы жук, а пары сабе шукае. Малы Кузьма, ды высокая яму цана.

рус. Полюбите нас чёрненькими, а беленькими всяк полю бит. Полюби-ка нас в черне, а в красне-то и всяк полюбит. Корми меня в весну, а в осень я и сам сыт буду.

фр. Il faut aimer ses amis avec leurs défauts (Надо любить своих друзей с их недостатками).

англ. Choose your wife on Saturday, not on Sunday (Выбирай жену в рабочий день, а не в воскресенье).

нем. Freunde in der Not gehen zehn auf ein Lot (Друзья в беде идут десять на лот).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

дайма́ць несов., разг. (не давать покоя, доводить до крайности) донима́ть, изводи́ть, допека́ть; пресле́довать;

д. ця́жкай пра́цай — донима́ть тяжёлой рабо́той;

д. сваі́мі кпі́намі — донима́ть (изводи́ть, допека́ть) свои́ми насме́шками;

д. про́сьбамі — донима́ть про́сьбами;

гэ́та ду́мка дайма́ла яго́ ко́жны дзень — э́та мысль пресле́довала (донима́ла) его́ ка́ждый день

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

службо́вы

1. в разн. знач. служе́бный;

с. час — служе́бное вре́мя;

гэ́та гіпо́тэза ма́е то́лькі ~вае значэ́нне — э́та гипо́теза име́ет то́лько служе́бное значе́ние;

~выя сло́вы — грам. служе́бные слова́;

2. должностно́й;

~вая асо́ба — должностно́е лицо́;

~вае даручэ́нне — должностно́е поруче́ние;

3. уст. прису́тственный;

с. дзень — прису́тственный день

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Ра́даўніца 1 ’памінальны дзень’ (ТСБМ, Др.-Падб., Рам. 8, Касп.), ’гандлёвы дзень у аўторак на Фаміным тыдні’ (віл., Яшк. Мясц.), ра́дуніца ’памінальны тыдзень’ (Бяльк.), ра́дульніца (Ян.), ра́доница, ра́дуница ’тс’ (Нас.), раданіца ’тс’ (Гарэц., Рам. 8), ра́доўніца ’тс’ (ТС), ст.-бел. радуница (1522 г.), рус. ра́дуница, дыял. радуни́ца, ра́довница, ра́дошница, ра́дунки ’радуніца’, радуни́ца ’Фаміны тыдзень’ ’вясёлка’, ст.-рус. радуница. Збліжаюць з рад, тлумачачы з першапачатковага ’свята радаснага памінання памерлых на Вялікдзень у сувязі з уваскрасеннем Хрыста’ (Фасмер, 3, 431), параўн. рус. дыял. Христов день ’радаўніца’. Няпэўна. Малаверагодным падаецца збліжэнне з род, якое грунтуецца на рус. дыял. выразе родителки ’памінальны дзень’, родитель ’памерлы сваяк увогуле’ (Патабня, РФВ, 1, 84). Праводзячы паралелі паміж славянскім і літоўскім язычніцкім абрадам галашэння над памерлымі, які на мяжы Літвы і Беларусі існаваў да пачатку XX ст., Лаўчутэ (Балтизмы, 127–129) даводзіць, што назва ра́даўніца ўтворана на аснове літ. дзеяслова raudóti ’галасіць’, ’моцна плакаць’, raudìne ’малітва з плачам і галашэннем за памерлых’, параўн. суфіксальныя варыянты raudė́ti, raudáuti ’плакаць’, ’галасіць’. Перамяшчэнне дыфтонга ‑аў‑ з першага на другі склад магло адбыцца пад уздзеяннем славянскага рад, з якім славяне пачалі збліжаць незразумелую для іх назву, што сумніўна, гл. Анікін, Опыт, 261. Малаверагодна вывядзенне з незафіксаванага грэч. *ροδωνια ад ροδον ’ружа’ (Дзясніцкая, Слав. языкозн., IX, 92), гл. Жураўлёў, Язык и миф, 393.

Ра́даўніца 2 ’вясёлка’ (Мат. Гом.). Ад ра́ды, радавацца (гл.) па ўзору вясёлка (гл.).

Радаўні́ца ’беспарадак’: у яе вечная радаўніца (капыл., Жыв. сл.). Няясна, магчыма, ад ра́даўніца 1 — ’перадсвяточнае прыбіранне’? (сувязь з рад, парадак здаецца незразумелай у словаўтваральным плане).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мра́чный

1. (сумрачный) змро́чны; (тёмный) цёмны; (хмурый) хму́рны; (пасмурный) пахму́рны;

2. (угрюмый) пану́ры; (о настроении, о мыслях) су́мны;

мра́чный день пахму́рны (хму́рны, змро́чны) дзень;

мра́чная ночь змро́чная (цёмная) ноч;

мра́чные сво́ды змро́чныя скляпе́нні;

мра́чный взгляд пану́ры (хму́рны) по́гляд;

мра́чные мы́сли су́мныя ду́мкі;

мра́чное настрое́ние су́мны настро́й;

мра́чное про́шлое ця́жкае (змро́чнае) міну́лае.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)