Надво́р’е 1 ’месца па-за жылымі пабудовамі; дворышча’ (Нас., Яшк., Федар.), параўн. укр. надвірʼя, рус. надворье, польск. nadworze, чэш. nádvoři — усё да надвор ’вонкі, не ў памяшканні’ (месца), гл. двор, надворак.
Надвор’е 2 ’чыстае паветра, пагода’ (Нас.), ’надвор’е’ (Сл. ПЗБ, ТС), надворʼя ’надвор’е, пагода’ (Бяльк.), рус. надворье ’тс’. Да надвор ’вонкі, не ў памяшканні’ (стан паветра і інш.), гл. двор.
Надвор’е 3 ’медыц. стул’ (ТС). Эўфемізм, да папярэдняга слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мінніца ’манетны двор’ (Гарб.). З польск. minnica, mennica ’тс’ і ’грош’, якое са ст.-в.-ням. muniza (> ням. Münze) < лац. monēta (Брукнер, 328). Гл. мане́та.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засме́ціцца, ‑ціцца; зак.
Зрабіцца брудным, нячыстым ад смецця. Двор засмеціўся за зіму. // Страціць якасць, сапсавацца ад непатрэбных прымесей. Насенне засмецілася пустазеллем.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазабяга́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
Забегчы куды‑н. — пра ўсіх, многіх. Пазабягалі авечкі ў чужы двор. Пазабягалі дзеці за будынкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папрыця́гваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Прыцягнуць, даставіць куды‑н. усё, многае або ўсіх, многіх. Папрыцягваць жэрдкі ў двор.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прамавуго́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае прамы вугал ці прамыя вуглы. Прамавугольны трохвугольнік. □ Двор у дзетдоме быў прамавугольны, абнесены невысокім частаколам. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прытру́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Трушком прыбегчы, прыехаць. Не паспеў я працерці вочы, як на двор прытрухала цётка Зенька. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саракакіламетро́вы, ‑ая, ‑ае.
Даўжынёй у сорак кіламетраў. Саракакіламетровы прасцяг чыгункі ад Гарбылёў да Бацькавіч яны, партызаны, вывучылі як уласны двор. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заве́шаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; каго-што.
Заняць, запоўніць чым‑н. павешаным у вялікай колькасці; пазавешваць. Завешаць увесь двор вялізнай. Завешаць сцены карцінамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гаспо́да, ‑ы, ж.
Уст. Дом, жыллё гаспадара. Міхал злез з воза, кінуў вокам, У двор шыбуе мерным крокам, Ідзе, гасподу разглядае. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)