гідралакацыйная станцыя, комплекс прылад і прыстасаванняў для пошуку падводных аб’ектаў, вымярэння іх прасторавых каардынат і параметраў руху, а таксама вызначэння іх прыроды шляхам аналізу адбітых акустычных сігналаў (рэхасігналаў); сродак актыўнай гідралакацыі. Выкарыстоўваюцца ў мараплаўстве (для вызначэння падводных перашкод), у ваен. справе (пошук цэлей, забеспячэнне дзеяння зброі), для картаграфавання дна і адшуквання затанулых аб’ектаў (гідралакатар бакавога агляду і рэхалоты), пры выратавальных работах, у рыбапрамысл. разведцы і інш.
Гідралакатар мае: генератар эл. сігналаў зададзенага віду (імпульсных, неперарыўных, простых, складаных, з рознымі мадуляцыямі); перадавальную і прыёмную акустычныя антэны, якія апускаюцца ў ваду (уяўляюць сабой электраакустычныя пераўтваральнікі эл. сігналаў у акустычныя і наадварот; можа выкарыстоўвацца адна антэна з пераключальнікам «перадача-прыём»); прыстасаванне вылучэння і апрацоўкі рэхасігналаў, якія прымаюцца на фоне перашкод (шумы мора і суднаходства); прыстасаванні адвображання інфармацыі пра аб’екты, якая ўтрымліваецца ў рэхасігналах. Існуе мноства разнавіднасцей гідраклакатараў, якія ўстанаўліваюцца на суднах, самалётах і верталётах, на дне акіяна, а таксама дрэйфуюць, пераносяцца вадалазамі і г.д. У большасці выпадкаў гідралакатары працуюць на частотах ад адзінак да 100 кГц і маюць далёкасць дзеяння да дзесяткаў кіламетраў.
Літ.:
Митько В.Б., Евтютов А.П., Гущин С.Е. Гидроакустические средства связи и наблюдения. Л., 1982;
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГУ́БАВЫЯ ГРЫБЫ́,
група сям.базідыяльных грыбоў парадку афілафаральных. Вядома больш за 1 тыс. відаў, пашыраных па ўсім зямным шары. На Беларусі больш за 200 відаў і формаў з 62 родаў: карыёл, летыпор, грыфала, гіменахета, шчыліналіснік, фомес, дэдалея, аксіпор і інш. Губавыя грыбы — актыўныя разбуральнікі драўніны. Пераважна сапратрофы, растуць на адмерлай драўніне, пнях, радзей на глебе, пашкоджваюць драўляныя збудаванні (дамавыя грыбы). Некат. паразіты, пасяляюцца на жывых дрэвах (напр., фелінус, інанотус, фамітопсіс), зніжаюць выхад дзелавой драўніны. Драўніна з пач. стадыяй пашкоджання некат. губавымі грыбамі (напр., сапраўдным, кляновым) мае прывабны ўзорысты малюнак і ідзе на выраб муз. інструментаў, сувеніраў. Губавыя грыбы мінералізуюць арган. рэчывы, садзейнічаюць аднаўленню ўрадлівасці глебы. Некат. маюць антыбіятычныя і інш. ўласцівасці, выкарыстоўваюцца ў медыцыне (чага, сапраўдная губа, лістоўнічная губка, ганадэрма), ёсць ядомыя (бяляк, пячоначніца звычайная, серна-жоўтая губа).
Міцэлій шматгадовы, гіфы тонкія, разгалінаваныя. Пладовыя целы адна-, двух- і шматгадовыя, масай да 10 кг, распасцёртыя (да 1,5 м), распасцёрта-адагнутыя, сядзячыя, некат. дыферэнцыраваны на ножку і шляпку; кансістэнцыя мясістая, скурыстая або дравяністая; колер ад белага, жаўтаватага і шэрага да чырвонага, бурага і чорнага. Пры адміранні высыхаюць. Гіменафор звычайна трубчасты, радзей лабірынтападобны або пласціністы. Споры цыліндычныя, эліпса- ці шарападобныя, разносяцца ветрам. А.І.Галаўко.
всё обошло́сь благополу́чно, да? усё абышло́ся до́бра, так?;
вы слы́шали? Петро́в прие́хал! — Да? А я и не знал вы чу́лі? Пятро́ў прые́хаў — Пра́ўда? (няўжо́, хі́ба́)? А я і не ве́даў;
граждани́н Ивано́в! — Да? грамадзя́нін Івано́ў! — Га (што)?;
3.усилительная част. (пусть) няха́й, хай;
да здра́вствует Пе́рвое ма́я! няха́й (хай) жыве́ Пе́ршага ма́я!;
4.вводн. сл. так; (действительно) сапраўды́; (при воспоминании) ага́; (кстати) дарэ́чы;
да, хоро́шее тепе́рь вре́мя так (сапраўды́), до́бры цяпе́р час;
да, ещё одна́ но́вость ага́, яшчэ́адна́ навіна́;
да, ты был там? дарэ́чы, ты быў там?
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
оди́нв разн. знач. адзі́н, род. аднаго́м.;
◊
все до одного́ усе́ да аднаго́;
все как оди́н усе́ як адзі́н;
одни́м сло́вом адны́м сло́вам;
оди́н на оди́н адзі́н на адзі́н, сам-на́сам;
оди́н-одинёшенек адзі́н-адзіню́ткі;
оди́н-еди́нственный то́лькі адзі́н;
ни оди́н ні адзі́н, ніво́дзін;
в оди́н прекра́сный день аднаго́ ра́зу, аднаго́ дня, адно́йчы;
оди́н к одному́ адзі́н к аднаму́;
все как оди́н усе́ як адзі́н;
оди́н в по́ле не во́ин адзі́н у по́лі не во́ін;
оди́н коне́ц адзі́н кане́ц;
оди́н чёрт адзі́н чорт;
одни́м ма́хом адны́м ма́хам;
одни́м гла́зом адны́м во́кам;
одна́ ла́вочкаадна́ хе́ўра;
на оди́н покро́й на адзі́н капы́л;
под одну́ гребёнку пад адзі́н грабяне́ц;
одну́ мину́ту адну́ хвілі́ну;
одни́ ко́сти адны́ ко́сці (рэ́бры).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Haut
f -, Häute
1) ску́ра
etw. áuf éigener ~ zu spüren bekómmen* — паспрабава́ць [паспыта́ць] што-н. на ўла́снай ску́ры
bis auf die ~ durchnässt sein — прамо́кнуць да ні́ткі
aus der ~ kríechen* — ле́зці са ску́ры
aus der ~ fáhren* — вы́йсці з цярпе́ння
sich auf die fáule ~ légen — ленава́цца, ло́дарнічаць
mit héiler ~ davónkommen* — вы́йсці сухі́м з вады́
er ist nur noch ~ und Knóchen — ён то́лькі (адна́) ску́ра ды ко́сці
in dersélben ~ stécken — быць у такі́м жа незайздро́сным стано́вішчы (як і іншыя)
2) шку́ра
3) абало́нка, пле́ўка
mit ~ und Háaren — уве́сь, ца́лкам
éine éhrliche ~ — разм. до́бры хлапчы́на
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
jágen
1.
vt
1) палява́ць
2) гнаць, прасле́даваць
ein Pferd zu Tóde ~ — загна́ць каня́ да сме́рці
j-n in den Tod ~ — увагна́ць каго́-н. у магі́лу
sich (D) éine Kúgel durch den Kopf ~ — пусці́ць сабе́ ку́лю ў лоб
ein Eréignis jagt das ándere — падзе́i ху́тка змянцюць адна́ другу́ю
j-n von Haus zu Haus ~ — ≅ пусці́ць каго́-н. з то́рбай
2.
vi імча́цца, гна́цца (за чым-н.)
nach Ábenteuern ~ — шука́ць (сабе́) прыго́д
damít kannst du mich ~ — я і слу́хаць аб гэ́тым не жада́ю
3.
(sich) ганя́цца адзі́н за адны́м
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
адна́к, (зрэдкуўспалучэннізчасціцай «жа»).
1.злучніксупраціўны. Ужываецца для сувязі процілеглых сказаў і членаў сказа. Па сваім значэнні адпавядае злучніку «але» з абмежавальным адценнем. Качак пакуль што няма, аднак яны могуць быць.Брыль.Каб адагнаць сон, [Марылька] устала, прабегла па беразе, аднак праз нейкі час паўтарылася тое ж самае.Кулакоўскі.// У гэтым жа значэнні злучае сказы і члены сказа са значэннем неадпаведнасці. Сашы было не да гэтага хараства, аднак і яна звярнула ўвагу на такі цуд прыроды.Шамякін.Ападаў ветравы холад і цяплела надвор’е. Аднак жа вецер густа халадзіў цела.Чорны.— Што толькі тут можна насіць? — прабурчаў Алесь, узважыўшы сумку на руцэ, аднак закінуў сабе за спіну.Шыцік.// Ужываецца ў складаназалежных уступальных сказах для проціпастаўлення галоўнай часткі даданай. У кватэры хоць і ўсё, здаецца, было па-ранейшаму, аднак адчувалася раптоўная, рэзка падкрэсленая пустата.Зарэцкі.Хаця Уолтэр меў пад шэсцьдзесят, аднак быў бадзёры, рухавы.Гамолка.
2.пабочн. Тым не менш, усё ж, усё-такі. Адна за адной загарэлася некалькі машын, два танкі наскочылі на міны. Капітан, аднак, не спыняўся, настойліва вёў роту на нямецкія пазіцыі.Мележ.[Рыгор:] «Што яна [Ганна] робіць цяпер? Цікавая, аднак, дзяўчына! І трэба ж было мне з ёю спаткацца».Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аб, прыназ.зВіМ.
Спалучэнне з прыназ. «аб» выражае:
Аб’ектныя адносіны
1.зВ. Ужываецца пры ўказанні на прадмет, з якім хто‑, што‑н. збліжаецца, сутыкаецца ў працэсе руху, дзеяння. Дождж б’ецца аб хвалі ракі.Багдановіч.Ледзь не шаргануўшыся аб рукаў Віктаравага шыняля, прайшоў са старшынёй Шандыбовіч.Кулакоўскі.Васілька аж паморшчыўся ад болю, да таго нылі ногі, збітыя аб пнёўе, аб вузлаватыя карэнні дрэў на лясных сцяжынках, паколаныя аб хваёвыя шышкі, сухую ігліцу.Лынькоў.// У прыслоўных спалучэннях паказвае на ўзаемадзеянне паміж прадметамі. Цяпер.. [галіны] застылі нерухома, але, калі вецер праходзіць над лесам, яны пачынаюць церціся адна аб другую і глуха скрыпець.Колас.
2.зМ. Паказвае на прадмет гаворкі, думкі, пачуцця. Іван сумуе аб працы, сумуе аб каласах жытніх на сваёй паласе, аб заліўных сенажацях, аб дзецях-румзах.Лынькоў.Як аб табе чуюць, так аб табе і мяркуюць.Прыказка.
3.зМ. Паказвае на прадмет харчавання. Аб адной вадзе сыт не будзеш.Прыказка.Аб малаку ног не павалаку.Прыказка.
Часавыя адносіны
4.Разм. Паказвае на адрэзак часу, у межах якога завяршаецца дзеянне. Вярнуўся з горада аб адзін дзень. □ Дзяўчына аб раз не паверыла воку.Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)