дыягана́льны
(лац. diagonalis, ад гр. diagonios = які ідзе ад вугла да вугла)
які мае адносіны да дыяганалі 1.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
катара́льны
(фр. catarrhal, ад гр. katarrhoos = сцяканне)
які мае адносіны да катару, звязаны з катарам (напр. к. кашаль).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Пра́мара, параўн. у замове: на моры, на прамары стаіць дуб кракарысты, на ім дванаццаць какатоў (светлаг., SOr, 39, 354). Да мора (гл.) з прыстаўкай ηρά‑, што высыпае ў традыцыйнай формуле замоў і, відаць, мае функцыю > ’змацнення ў адрозненне ад польск. pramone, чэш. ргатоге, серб.-харв. ргатоге, дзе прэфікс мае значэнне ’першасны, даўні’, параўн. ESSJ, 1, 206. Гл. пра-. параўн. таксама праяве, калісь‑праксшісь ’вельмі даўно’ (б.-каш., ГЧ), пракалупі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Пачахлі́ць, почэхліць ’хутка пайсці, пашыбаваць’ (ТС). Да na‑ і f чахаць < мрасл. taxati ’знікаць’ (Мартынаў, Слав. акком., 124), у якім суфікс ‑л‑ мае значэнне імгненнасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пая́рываць ’даіць’ (браг., Мат. Гом.). Да па‑ і яры́ць < прасл. jariti (sę), з якім разглядаемая лексема звязваецца значэннем ’пеніцца, бурліць’, якое мае славен. jaríti se.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыкага́лак ’яўрэйская суполка, якая ў сувязі з малалікасцю не мае свайго старшыні і таму прыпісаная да бліжэйшага вялікага таварыства, асабліва гарадскога’ (Нас.). Да кага́л (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пі́шкаць ’грымець, бразгатаць’ (віл., Сл. ПЗБ). Параўноўваюць з літ. pyškėti ’тс’ (Грынавяцкене, там жа); аднак параўн. таксама пышкаць ’пыхкаць, шумець; пускаць’, што мае іншаславянскія паралелі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рызі́на ’эластычны матэрыял з каўчуку’ (ТСБМ), рызі́нка ’сцірка’, ’тасьма з рызіны’, ’від вязання, які мае ўласцівасць расцягвацца’ (ТСБМ; Сцяшк.; навагр., НС). З рус. резина ’гума’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трапе́чнік ’падлеснік, Sanicula L.’ (Байк. і Некр.). Няясна. Відаць, ад трапятаць (гл.): расліна мае лісты на доўгіх сцяблах, якія трапечуцца сярод іншых невысокіх раслін падлеску.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
іхтыёлавы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да іхтыёлу. // Які мае ў сабе іхтыёл. Іхтыёлавая мазь. Іхтыёлавае мыла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)