Мужы́к ’муж’, ’селянін’; ’грубы, нявыхаваны чалавек, мужчына’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Грыг., Яруш., Касп., Жд. 1, Касп., Бяльк., Мат. Гом., Сл. ПЗБ, ТС, Ян.; Пан. дыс.), мужычы́ло, мужы́чына ’мужчына-здаравяк’ (ТС), мужы́чка ’сялянка’ (ТСБМ, Растарг., ТС), мужучонак ’сялянскі сын, невук’ (Нас.). Першапачаткова — памяншальнае ад муж (гл.): людзей ніжэйшага стану трактавалі як недарослых, параўн. польск.mużyk, чэш.mužík ’карлік’ (Фасмер, 2, 671; Булахоўскі, Вибр. пр., 3, 356).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напускны́, ‑ая, ‑ое.
Ненатуральны, штучны, няшчыры. Напускная весялосць. Напускная суровасць. □ [У Перагуда] было многа напускнога, і ён трохі фарсіў сваім дзівацтвам.Колас.Ігар з напускной важнасцю — мужчына! — адказвае коратка: «Парадак».Данілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ба́хус ’п’яніца; высокі, мажны мужчына’ (Нас.); Бахус ’Вакх’. Укр.бахусува́тий ’той, што мае сляды п’янства’. Запазычанне з польск.Bachus ’Вакх’ (< лац.Bacchus < грэч.Βάκχος).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вага́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.
Мерна разгойдваць што‑н. зверху ўніз або з боку ў бок. Мікалай трымаў у горне лямех, высокі пажылы мужчына вагаў рычаг ад мяха.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́слізнуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Слізгануўшыся, выпасці, вырвацца. Шост выслізнуўся з рук. □ Брыгадзір, вёрткі і сухарлявы мужчына, лоўка .. выслізнуўся з абдымкаў дырэктара і адгарадзіўся ад яго доўгімі далонямі.Б. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Мялец ’мужчына, які меле ў жорнах’ (Інстр. III), чэш.мар.швіве, славен.mlevec ’тс’. Да малоць (гл.). Прасл.шві⇉другая ступень чаргавання асновы mol‑/ml·.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гінандрамарфі́зм
(ад гіна- + гр. aner. andros = мужчына + -марфізм)
ненармальнае спалучэнне прыкмет абодвух полаў у асобіны; найбольш часта сустракаецца ў насякомых.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)