Выміна́ка ’асоба, якая апрацоўвае лён церніцай’ (Жд., 1). Ад вымінаць пры дапамозе суф. ‑ака, даволі распаўсюджаным у гэтай катэгорыі ў бел. і ўкр. мовах (гл. Карскі 2-3, 35). Параўн. мяць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Ла́галіць, драг. лііголыты ’ўпрошваць’ (Клім.). У выніку страты пачатковага г (гл. Карскі, 1, 371) ад глаголіць (глсі‑ голыты) < прасл. gol‑gol‑iti ’гаварыць’. Адносна семантыкі гл. Мартынаў, Лекс. взаим., 170–172.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Патла́чаны, потлаченъ ’разбіты’ (Карскі, Труды, 338). Да ц.-слав., ст.-рус. по‑тлачити ’выраўняць’, польск. tłoczyć, чэш. tlačit, славац. tlaciť ’націскаць, выціскаць, ціснуць’. Прасл. tolčiti (Махэк₂, 644) /ШЫІ/telkti утаўчы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паўно́шнік ’міфічная істота, якая турбуе ці палохае позна ноччу’ (ТС). Да по́ўнач (гл.). Утварылася ў выніку намінацыі словазлучэння паўночны нячысцік (ці інш. назоўніка). Аб мене чн > шн гл. Карскі, 1, 389.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саму́йла ’тоўсты чалавек’ (віц., Нар. лекс.). Ад сам з суф. ‑уй‑ла (як хамуйла (гл.)). Аб суфіксацыі гл. Карскі 2-3, 23–25. Да семантыкі параўн. самавіты і вытворныя (гл. сам).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́таські ‘тутэйшы’ (ветк., Мат. Гом.). Утворана па ўзоры на́ські, гл. наскі (< наш‑скі), з іншай суфіксацыяй — тутэ́йсьні ‘тс’ з менай ‑шн‑ > ‑сьн‑ (аб гэтым гл. Карскі 1, 359–361), гл. туташні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тыбатэ́нка м. р. ‘кабат’ (Бяльк.). Няясна, магчыма, у выніку мены пачатковага к‑ на т‑ ад кабат (гл.), параўн. тухвайка з кухвайка і пад. (аб мене к > т гл. Карскі 1, 375).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
глі́нішча
1. Месца, дзе здабываюць гліну і робяць цэглу-сырэц; гліняны кар'ер (БРС). Тое ж глі́наўка (Лёзн.), гліні́шча (Пін. пав. Карскі, 1897, 13), глі́нніца (Беш. Касп.).
2. Гліністы ўчастак поля (Мсцісл. Юрч., Слаўг.).
3. Цагляны завод (Слуцк. Мал. 170).
□ ур, Глінішча (поле) каля в. Віравая Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
за́вад
1. Месца, дзе зроблена печ для вырабу шкла, для выпальвання вугалю, для выганкі смалы, дзёгцю (Маг. губ. Карскі, 3).
2. Новае месца пасялення; пачатак забудавання (Слаўг.).
3. Парода, звычайна гатунковае насенне (Слаўг.).
4. Пчальнік (Слаўг.).
□ в. За́вад (цяпер частка в. Віравая), в. За́вад (Пчэльня) Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Мосны 1 ’здаровы’ (Рам. 1; рагач., Нар. Гом.). Да моцны, моц (гл.). Аб мене ц > с гл. Карскі, 1, 362–363.
Мосны 2 ’мошчаны’ (Крыў., Са сл. Дзіс.). Да мост, масці́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)