◎ Каўжэ́нь ’шустры, нізкага росту хлопчык, малыш’ (Касп.). Слова няяснага паходжання; не хапае даных аб яго сувязях і гісторыі. Няясная і яго магчымая зыходная форма. Відаць, мы маем справу з сапсаванай лексемай. Няпэўная дагадка: каўжэнь — гэта трансфармацыя першапачатковага кажан. На Браслаўшчыпе слова кажан ужываецца ў значэнні ’злы, невысокага росту чалавек’. Гл. Сл. паўн.-зах., 2, 358.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
perverse
[pərˈvɜ:rs]
adj.
1) упа́рты, капры́зны
a perverse child — непаслухмя́нае дзіця́
2) сапсава́ны, распу́шчаны; злы, ліхі́
3) няпра́вільны, скажо́ны; памылко́вы (і пра прысу́д)
perverse reasoning — памылко́вае разважа́ньне
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
нячы́сты, -ая, -ае.
1. Брудны, неахайны.
Н. пакой.
2. Неаднародны, з дамешкамі чаго-н.; забруджаны.
Нячыстая вада.
3. Неахайна выкананы, неакуратны (разм.).
Нячыстая апрацоўка.
4. Невыразны, не зусім дакладны, правільны (пра гукі, выказванне думак; разм.).
Н. голас.
5.перан. Які не вызначаецца сумленнасцю, здольны да махлярства; заснаваны на махлярстве.
Нячыстая справа.
6. Звязаны са злым духам, чараўніцтвам; д’ябальскі (разм.).
Нячыстае месца.
7.у знач.наз.нячы́сты, -ага, м.Злы дух, чорт.
Вось табе і смяльчак, а нячыстага баіцца.
◊
Нячыстая сіла (разм.) — чорт, д’ябал.
Нячысты дух — чорт, д’ябал, нячысцік.
|| наз.нечыстата́, -ы́, ДМ -стаце́, ж. (да 1—5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Зло. Рус., укр., балг., макед.зло, польск., в.-луж.zło, чэш., славац.zlo, славен.zlǫ̑ ’тс’, серб.-харв.зло̏ ’злая справа, няўдача, хвароба’. Ц.-слав.зло ’зло, цяжкасці’ (Міклашыч, Lex. paleosl.). Ст.-рус.зло ’зло, грэх, няшчасце’. Прасл.zъlo. Субстантываваная форма н. р. кароткага прыметніка злы (гл.) у адцягненым значэнні (параўн. дабро). Шанскі, 2, З, 93–94.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перае́злівы ’шкодны’ (Ян.). Да пера- (гл.) і - езлівы, якое з ⁺едлівы (< прасл.*ědьlivъ(jь)), параўн. рус.арх.едли́вый ’пражора’, славін.jadȧ̃vï ’запальчывы, гняўлівы’, славац.jedlivý ’тс’, чэш.jedlivý ’пражора’, славен.jedljȉv ’прыдатны да яды’, серб.-харв.jèdļiv ’запальчывы, зласлівы’, макед.јадлив ’едкі’, ’злы, злосны’ (Трубачоў, Эт. сл., 6, 49). Мена ‑д‑ > ‑з‑ пад уплывам формаў е́сці. Параўн. пераяда (гл.).
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Рэ́ра ’неахайніца’ (Мат. Гом.). Рус.свярдл.ре́рюшка ’няўмека’. Можна дапусціць сувязь з польск.rura (ад выразу rura do barszczu) ’непрактычны чалавек, расцяпа’. Але нельга выключыць уплыў прасл.*rarogъ, які апрача значэння ’птушка’, азначае яшчэ назву духа, параўн. утвораныя на гэтай базе чэш.rarach ’злы дух, чорт’, rarášek ’дух, які выклікае вецер’, польск.raróg ’дзівак’ (Трубачоў, Этимология–1965, 64–65). Гл. яшчэ рарог.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Троль ‘у скандынаўкай міфалогіі — істота (часцей волат), звычайна варожая людзям’ (ТСБМ). З паўн.-герм.troll ‘скальны дух’, ст.-нарв. ‘лясны дэман, волат’, дац.trold, ісл.tröll ‘злы дух у вобразе чалавека’, этымалогія якога надалей застаецца не зусім яснай (Клюге₂₂, 741). Магчыма, адсюль выводзіцца слэнгавае тро́ліць (< англ.to troll ‘лавіць рыбу на кручок’) ‘заводзіць, заблытваць, правакаваць (у інтэрнэтным дыскурсе)’, гл. Барковіч, Лінгваінфарм., 220, 277.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Éngel
m -s, - анёл
gúter ~ — до́бры ге́ній
böser ~ — злы дух
◊ die ~ im Hímmel síngen hören — не по́мніць сябе (ад радасці); звар’я́це́ць [завы́ць] ад бо́лю
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
gíftig
a
1) ядаві́ты, атру́тны; мед. таксі́чны
2) з’е́длівы
éine ~e Zúnge — злы язы́к
auf j-n ~ sein — мець зло на каго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)