ве́рный

1. (правильный) пра́вільны, слу́шны; (точный) дакла́дны;

ве́рное реше́ние зада́чи праві́льнае рашэ́нне зада́чы;

ве́рный перево́д пра́вільны (дакла́дны) перакла́д;

2. (надёжный) надзе́йны, пэ́ўны;

ве́рная опо́ра надзе́йная (пэ́ўная) апо́ра;

ве́рное сре́дство надзе́йны (пэ́ўны) сро́дак;

3. (преданный) ве́рны, адда́ны;

ве́рный друг ве́рны (адда́ны) ся́бар;

ве́рный своему́ сло́ву ве́рны свайму́ сло́ву;

4. (несомненный) пэ́ўны; (неизбежный) неміну́чы, непазбе́жны;

ве́рная смерть пэ́ўная (неміну́чая, непазбе́жная) смерць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

подходи́ть несов. падыхо́дзіць; (наступать) надыхо́дзіць;

подходи́ть к бе́регу падыхо́дзіць да бе́рага;

подходи́ть к но́вой те́ме падыхо́дзіць да но́вай тэ́мы;

подхо́дит о́сень надыхо́дзіць во́сень;

они́ не подхо́дят друг к дру́гу яны не падыхо́дзяць адзі́н да аднаго́;

подходи́ть к концу́ падыхо́дзіць да канца́ (канча́цца);

э́то не подхо́дит гэ́та не падыхо́дзіць;

те́сто подхо́дит це́ста падыхо́дзіць;

◊

не подходи́! не падыхо́дзь!;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Homo homini lupus est (Plautus)

Чалавек чалавеку воўк.

Человек человеку волк.

бел. Быка бойся спераду, а чалавека з усіх бакоў.

рус. Друг у друга ломоть из рук выбивает. Козла бойся спереди, коня ‒ сзади, а человека ‒ со всех сторон. Злой чело век у кого милости просит, того и поносит. Злой человек у кого ест да пьёт, с того же и голову рвёт.

фр. Il faut se carder du devant d’un bœuf, du derrière d’un âne et d’un moine de tous côtés (Надо остерегаться козла спереди, осла сзади, а монаха ‒ со всех сторон).

англ. Man is a wolf to man (Человек человеку волк).

нем. Den Geißbock fürchte von vorn, das Pferd von hinten, den bös-haften Menschen von allen Seiten (Бойся козла спереди, коня сзади, злого человека со всех сторон). Ein Mensch ist des anderen Wolf (Человек человеку волк).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Mage cavenda est amicorum invidia, quam insidia hostium

Варта больш асцерагацца зайздрасці сяброў, чым падкопаў ворагаў.

Следует больше остерегаться зависти друзей, чем козней врагов.

бел. Не карай, Божа, нічым, як другам ліхім.

рус. Не бойся неприятеля, а бойся приятеля. Не вспоя, не вскормя, врага не увидишь. Сытый волк смирнее завистливого человека. Не бойся умного врага, бойся глупого друга.

фр. Mieux vaut un sage ennemi qu’un imprudent ami (Лучше умный враг, чем неосторожный друг). Dieu me garde de mes amis je me garderai de mes ennemis (Господь Бог меня спасает от моих друзей, от врагов я сам спасусь).

англ. False friends are worse than open enemies (Фальшивые друзья хуже открытых врагов).

нем. Behüte mich Gott vor meinen Freunden, mit den Feinden will ich schon fertig werden (Сохрани/защити меня, Боже, от моих друзей, с врагами я уж справлюсь сам).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Multae manus onus levant/levius reddunt

Шмат рук аблягчаюць/робяць больш лёгкім цяжар.

Много рук облегчают/делают более лёгкой тяжесть.

бел. Грамада ‒ вялікі чалавек. Моцны статак чарадою, а людзі грамадою. Калі робіш укупе, не баліць у пупе.

рус. Семьёй и горох молотят. Верёвка крепка с повивкой, а человек с помощью. В одиночку не одолеешь и кочку, артелью и через гору впору. Где руки и охота, там спорная работа. Берись дружно, не будет грузно/тяжело. У одного с трудом, у двух смехом. Где двое работают, там и песня слышна.

фр. П faut se tenir la main (Следует держаться вместе/помогать друг другу). On ne peut se battre seul (Нельзя сражаться в одиночку).

англ. Many hands make light work (Много рук облегчают работу).

нем. Viele Hände machen schnell ein Ende (Много рук ‒ быстрый конец). Viele Hände haben bald Feierabend (Много рук ‒ быстрый конец рабочего дня).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Simul ac quis misertus est, memoria interiit

Як толькі хто робіцца бедным, аб ім ніхто не ўспамінае.

Как только кто становится бедным, о нём никто не вспоминает.

бел. Хто ў бядзе і ў вялікім няшчасці не быў, той і праўдзівых прыяцеляў не знае. Ёсць у каліце́ ‒ сядай на куце, а на плячах хатуль ‒ пытаюць: «Адкуль?» Радня да чорнага дня.

рус. Хлеба нет ‒ друзей и не бывало. Скатерть со стола ‒ и дружба сплыла. Все други, все приятели до чёрного лишь дня. Все доброхоты, а в нужде помочь нет охоты. На обеде все соседи, а пришла беда ‒ они прочь как вода.

фр. Ami de table est bien variable (Друг за столом очень изменчивый).

англ. When poverty comes in at the door love flies out at the window (Когда в дверь входит бедность, в окно вылетает любовь).

нем. Leer Faß, leere Freundschaft (Пустая бочка ‒ пустая дружба).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

учапі́цца сов.

1. ухвати́ться, уцепи́ться;

у. рука́мі за куст — ухвати́ться (уцепи́ться) рука́ми за куст;

2. (цепко схватиться за что-л.) вцепи́ться;

у. адзі́н аднаму́ ў валасы́ — вцепи́ться друг дру́гу в во́лосы;

3. зацепи́ться;

лёска ўчапі́лася — ле́ска зацепи́лась;

4. (о телеге и т.п.) заде́ть; застря́ть;

5. увяза́ться;

ён за мной ~пі́ўся — он за мной увяза́лся;

6. перен. ухвати́ться;

у. за ду́мку — ухвати́ться за мысль

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тесни́ть несов.

1. (сжимать) сціска́ць; (жать) ці́снуць; (оттеснять) адціска́ць;

тесни́ть друг дру́га в толпе́ сціска́ць (ці́снуць) адзі́н аднаго́ ў нато́ўпе;

сапо́г тесни́т но́гу бот ці́сне нагу́;

2. (заставлять отступать) адціска́ць; цясні́ць; адцясня́ць;

тесни́ть врага́ адціска́ць (цясні́ць, адцясня́ць) во́рага;

3. (спирать) сціска́ць, душы́ць; займа́ць;

го́ре тесни́т грудь го́ра сціска́е гру́дзі;

в груди́ тесни́т безл. гру́дзі сціска́е;

тесни́т дыха́ние безл. сціска́е (займа́е) дух.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пра́вы ​1, ‑ая, ‑ае.

1. Размешчаны з таго боку, які з’яўляецца процілеглым леваму. [Палкоўнік] сунуў правую руку ў кішэню і насцярожана азірнуўся. Паслядовіч. Праз правае плячо звесілася цяжкая светлая каса. Корбан. Трэба пераправу Па вадзе зрабіць, Каб па бераг правы Ўсіх перавазіць. Бядуля.

2. Рэакцыйны, кансерватыўны, варожы перадавым плыням у палітычным і грамадскім жыцці (ад традыцыйнага размяшчэння членаў рэакцыйных партый у правай ад старшыні частцы зала). Правая партыя. // (у знач. наз. пра́выя, ‑ы́х). Людзі з кансерватыўнымі, рэакцыйнымі поглядамі. // Які варожа адносіцца да палітыкі камуністычнай партыі ўнутры самой партыі, капітулянцкі. Перамога сацыялізма была дасягнута ва ўпорнай барацьбе супраць трацкістаў і правых капітулянтаў. «Звязда».

пра́вы ​2, ‑ая, ‑ае.

1. Справядлівы, праўдзівы. Чым мне быць у нямецкай няволі, Лепш у правым загінуць баю. Астрэйка.

2. Не вінаваты, які дзейнічае па праўдзе. За яго палезу ў бойку — Вінаваты ён ці правы Мне ўсё роўна: ён мой друг! Панчанка.

3. часцей кар. ф. (праў, права́). Які правільна, беспамылкова думае, гаворыць. Андрэй Міхайлавіч адчуваў, што Гогіберыдзе правы ад першага свайго слова да апошняга, што не мае сёння будучыні ягоны праект. Самуйлёнак. — Пракапенка праў па-свойму, — сказаў Андрэй Давыдавіч, — а Гурба — па-свойму. Кулакоўскі.

•••

Правая рука чыя гл. рука.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ВЯРЦІ́НСКІ Анатоль Ільіч

(н. 18.11.1931, в. Дзямешкава Лепельскага р-на Віцебскай вобл.),

бел. паэт, драматург, публіцыст, крытык, перакладчык. Скончыў БДУ (1956). Працаваў у прэсе. У 1975—82 сакратар праўлення СП Беларусі, у 1986—90 гал. рэдактар газ. «Літаратура і мастацтва». У 1990—96 дэп. Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь. Друкуецца з 1951. Першы зб. паэзіі «Песня пра хлеб» (1962). Тэмы сучаснага жыцця ў яго шматгранных вымярэннях — у аснове кніг «Тры цішыні» (1966), «Чалавечы знак» (1968), «З’яўленне» (1975), «Час першых зорак» (1976), «Ветрана» (1979). Творам Вярцінскага ўласцівы высокі грамадзянскі пафас, філасафічнасць, аналітычнасць, вострая публіцыстычнасць. Паэт асэнсоўвае «вечныя» праблемы чалавечага існавання, маральныя каштоўнасці жыцця, услаўляе духоўную веліч чалавека, выкрывае абыякавасць і самазадаволенасць. Найб. значныя творы — ліраэпічныя паэмы «Заазер’е» і «Дажынкі» (1968) — прысвечаны жыццю пасляваен. бел. вёскі, маці — вясковай працаўніцы — лірычная паэма «Начны бераг» (1972), у якой сцвярджаецца неабходнасць захавання гармоніі ва ўзаемаадносінах чалавека з прыродай, і лірыка-філас. паэма «Колькі лет, колькі зім!» (1979, тэлеспектакль 1980). Аўтар п’ес для дзяцей «Дзякуй, вялікі дзякуй!» (паст. 1974), «Скажы сваё імя, салдат» (паст. 1975), «Гефест — друг Праметэя» (паст. 1984), літ.-крытычных і публіцыстычных твораў (зб. «Высокае неба ідэалу», 1980, «Нью-Йоркская сірэна», 1987, Дзярж. прэмія Беларусі 1988). Пераклаў на бел. мову паасобныя творы класічнай і сучаснай рус., укр., літ., лат., балт., польск., венгерскай паэзіі, п’есы Лопэ дэ Вэгі «Раба свайго каханага», М.Себасцьяна «Безыменная зорка», В.Пальчынскайтэ «Спяшаюся за летам».

Тв.:

Выбранае. Мн., 1973;

Святло зямное. Мн., 1981;

Дзякуй, вялікі дзякуй!: П’есы. Мн., 1983;

Хлопчык глядзіць... Мн., 1992.

Літ.:

Шпакоўскі Я. Узрушанасць. Мн., 1978. С. 91—102;

Сямёнава А. Высокае неба // Сямёнава А. Гарачы след таленту. Мн., 1979;

Бугаёў Дз. Споведзь даверлівая і шчырая // Бугаёў Дз. Талент і праца. Мн., 1979;

Лойка А. Пераадоленне // Лойка А. Паэзія і час. Мн., 1981;

Арочка М. Усе чатыры вятры паэзіі // Арочка М. Саюз часу і майстэрства. Мн., 1981;

Чабан Т. Крылы рамантыкі. Мн., 1982. С. 129—131, 134—136, 161—167;

Бечык В. На аснове чалавечай роднасці... // Бечык В. Прад высокаю красою... Мн., 1984;

Гніламёдаў У. Вершы мае — пісьмы // Гніламёдаў У. Ля аднаго вогнішча. Мн., 1984.

М.І.Мішчанчук.

т. 4, с. 397

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)