1. Прабыць у ляжачым становішчы некаторы час. Цэлы дзень праляжалі разведчыкі ў канаве.Васілеўская.Пастушок праляжаў на зямлі хвілін дзесяць і папоўз.Чорны.[Ціток] пралежаў на клеці тры ночы і нічога не прысачыў.Лобан.// Ляжаць хворым некаторы час. Паранены, .. [Бінке] вымушан быў легчы ў шпіталь і праляжаў там ажно пяць месяцаў.Шамякін.Назаўтра ў Рыты падскочыла тэмпература. Да самага Новага года, болей месяца, яна праляжала хворая.Навуменка.[Маці:] — Давай, сын, вядзі маладую гаспадыню ў хату. А то не маю сіл во, і адзін бог ведае, колькі пралежу пластом.Чыгрынаў.
2. Прабыць які‑н. час без ужывання, без увагі. [Аляксей] нядаўна атрымаў пісьмо з дому. Яно недзе пралежала два тыдні, але ўсё роўна было навіною з дому.Машара.А сцэнарый, скручаны ў трубачку, так і праляжыць да заўтрашняга дня, бо няма чаго над ім і думаць.Гаўрылкін.Падводную лодку з дна паднялі. Доўга праляжала, з сорак трэцяга.Б. Стральцоў.
3.перан.; што. Атрымаць пролежні ад доўгага ляжання. Праляжаць сабе бок.// Пратаптаць, сапсаваць што‑н. ляжаннем. Праляжаць канапу. □ — От хай ляжаць [грошы старых выпускаў], есці ж не просяць, месца не пралежаць.Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
adjoin
[əˈdʒɔɪn]1.
v.t.
прымыка́ць; прыляга́ць; межава́ць
Canada adjoins the United States — Кана́да мяжу́е са Злу́чанымі Шта́тамі
Our garden adjoins the house — Наш сад каля до́му
2.
v.i.
межава́ць
Belarus and Poland adjoin — Белару́сь і По́льшча мяжу́юць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
выпраўля́цьIнесов. исправля́ть, выправля́ть; см. вы́правіць I
выпраўля́цьIIнесов.
1. (в дорогу) отправля́ть; провожа́ть; снаряжа́ть;
2. (из дому) отправля́ть, высыла́ть;
3. посыла́ть (за чем-л.), наряжа́ть (за чем-л.) 1-3 см. вы́правіць II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дом, ‑а і ‑у; мн. дамы, ‑оў; м.
1.‑а. Будынак для жылля, размяшчэння устаноў і прадпрыемстваў. Цагляны дом. Будаўніцтва жылых дамоў. □ Дом стаіць воддаль і розніцца ад вясковых хат.Бядуля.Неяк у нядзелю ў Беражках адбылося радаснае гулянне — адразу пятнаццаць калгасных сем’яў спраўлялі ўваходзіны ў новыя дамы.Краўчанка.//перан. Пра ўсё, што можа служыць прытулкам, сховішчам для каго‑, чаго‑н. Гэта звычайная сям’я ў звычайных умовах. Нікуды яны не спяшаюцца: яны ў сваім доме — на лодцы.Маўр.
2.‑у. Чыё‑н. жылое памяшканне разам з гаспадаркай. Бацькоўскі дом. □ Хто яна і адкуль, Таня сама не ведала. Падабралі яе малую чужыя людзі на вялікай дарозе і далі прытулак у сваім доме.Новікаў.Змарылася... Цяжка старой Тупаць дзень каля дому.Гілевіч.Не спала маці, крактаў на печы бацька. Увесь клопат па дому лёг на яго.Паўлаў.// Сям’я; людзі, якія жывуць у адным памяшканні. Выйсці на суботнік усім домам. □ Пасля такой доўгай разлукі з домам Аленка адчувала сябе шчаслівай.Колас.//перан. Родныя мясціны, родны край. І успомнім былое Народа-героя, Што ў бітвах суровых уславіў свой дом.Колас.
3.‑а; каго-чаго або які. Як назва дзяржаўнай, грамадскай, культурнай установы, а таксама памяшкання, дзе яна знаходзіцца. Дом калгасніка. Дом мадэлей. Дом культуры. Гандлёвы дом.
4.‑у. Дынастыя, род. Дом Раманавых.
•••
Дзіцячы дом — вучэбна-выхаваўчая ўстанова для дзяцей, якія не маюць бацькоў.
Жоўты дом (уст.) — бальніца для душэўнахворых.
Заезны дом — тое, што і заезны двор (гл. двор 1).
Казённы дом (уст.) — а) афіцыйная дзяржаўная ўстанова або служба ў ёй; б) турма.
Публічны дом — у капіталістычным грамадстве: памяшканне, у якім жывуць і прымаюць наведвальнікаў прастытуткі.
Выносіць смецце з домугл. выносіць.
На дом — дамоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
interior
[ɪnˈtɪriər]1.
n.
1) нутро́n.; інтэр’е́р (до́му, паме́шканьня)
2) нутраны́я во́бласьці кра́ю, глыбо́кі тыл
3) нутраны́я спра́вы дзяржа́вы
2.
adj.
1) нутраны́(і пра палі́тыку); адда́лены ад мо́ра або́ мяжы́
2) асабі́сты, тае́мны
3) разумо́вы, духо́ўны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
до́манареч. до́ма, на дому́;
вечара́мі я заўсёды д. — вечера́ми я всегда́ до́ма;
д. ён сябе́ трыма́е зусі́м іна́кш — до́ма он де́ржит себя́ совсе́м ина́че;
у нас д. ўжо касьба́ пачала́ся — у нас до́ма уже́ сеноко́с начался́;
ура́ч прыма́е д. — врач принима́ет на дому́;
◊ не ўсе д. — не все до́ма;
адчува́ць сябе́ як до́ма — чу́вствовать себя́ как до́ма;
ні д., ні за́мужам — ни до́ма, ни за́мужем;
у гасця́х до́бра, а д. лепш — посл. в гостя́х хорошо́, а до́ма лу́чше
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
подстра́иватьнесов.
1.стр. падбудо́ўваць;
к до́му подстра́ивают вера́нду да ха́ты падбудо́ўваюць вера́нду;
2.в др. знач. падстро́йваць;
подстра́ивать ро́ту к ле́вому фла́нгу падстро́йваць ро́ту да ле́вага фла́нга;
подстра́ивать скри́пку под пиани́но падстро́йваць скры́пку пад піяні́на;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГОГЕНЦО́ЛЕРНЫ
(Hohenzollern),
дынастыя курфюрстаў Брандэнбурга [1415—1701], каралёў Прусіі [1701—1918] і імператараў Германіі [1871—1918]. Паходзілі са стараж. швабскага графскага роду (пачынальнік роду граф Фрыдрых фон Цолер, п. у 1125), іх родавы замак Гогенцолерн або Цолер (адсюль назва дынастыі). Каля 1227 падзяліліся на швабскую (старэйшую) і франконскую (малодшую) лініі. Прадстаўнік апошняй бургграф нюрнбергскі Фрыдрых VI у 1415 атрымаў у леннае ўладанне марку Брандэнбург і стаў курфюрстам пад імем Фрыдрых I. Найб. вядомыя: Фрыдрых I [1415—40], Фрыдрых Вільгельм [1640—88], Фрыдрых III [1688—1713, з 1701 прускі кароль Фрыдрых I], Фрыдрых II [1740—86], Фрыдрых Вільгельм III [1797—1840], Фрыдрых Вільгельм IV [1840—61], Вільгельм I (прускі кароль у 1861—88 і герм. імператар у 1871—88) і Вільгельм II [1888—1918; пазбавіўся ўлады ў выніку Ліст. рэвалюцыі 1918 у Германіі]. Прадстаўнікі швабскай лініі Гогенцолернаў — Гогенцолерны-Зігмарынгены — у 1866—1947 правілі ў Румыніі. З 1968 галавой дому Гогенцолернаў з’яўляецца Луі Фердынанд (унук Вільгельма II).
Літ.:
Туполев Б.М. Династия Гогенцоллернов // Новая и новейшая история. 1991. № 6.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
КУЛІ́ЕЎ Кайсын Шуваевіч
(1.11.1917, с. Верхні Чэгем Чэгемскага р-на, Кабардзіна-Балкарыя — 4.6.1985),
балкарскі паэт.Нар. паэт Кабардзіна-Балкарыі (1967). Вучыўся ў Дзярж. ін-це тэатр. мастацтва імя Луначарскага (1935—39). Друкаваўся з 1934. Ў 1944 незаконна высланы з Кабардзіна-Балкарыі, да 1957 жыў у Кіргізіі. Паэтычныя цыклы «Мае суседзі» (1939—45), «Песні цяснін» (1947—51), кнігі вершаў «Паранены камень» (1964; Дзярж. прэмія РСФСР імя М.Горкага 1966), «Мір дому твайму!» (1967), «Кніга зямлі» (1972), «Краса зямная» (1980) і інш. — своеасаблівы летапіс гіст. мінулага і сучаснага балкарскага народа, прасякнуты пачуццём любові да Радзімы, жыццялюбствам, гуманізмам. Пераклаў на балкарскую мову верш Я.Купалы «А хто там ідзе?». На бел. мову асобныя творы К. пераклалі Р.Барадулін, А.Куляшоў, У.Шахавец. Дзярж. прэмія СССР 1974, Ленінская прэмія 1990.
