ашча́днасць, ‑і, ж.

Уласцівасць ашчаднага (у 1 знач.). Трохі сагнуўшы спіну, вясёла хадзіў дзед па раллі, клапатліва рассыпаў зерне, як некалі даўно, уперад — з такой ашчаднасцю і гаспадарлівасцю. Каваль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

катэгары́чны, ‑ая, ‑ае.

Рашучы, безумоўны, неаспрэчны. Катэгарычнае рашэнне. Катэгарычнае патрабаванне. □ — Вам усім трэба сысці з дому, — катэгарычным тонам заявіў дзед Талаш, — так, трэба сысці. Колас.

•••

Катэгарычнае суджэнне гл. суджэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ло́вы, ‑аў; адз. няма.

Уст. Паляванне без агнястрэльнай і халоднай зброі. Мой дзед ездзіў на лавы ўжо з беркутам, а бацька, удасканаліўшы промысел продкаў, акрамя беркута, меў ганчака. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кале́нка, ‑а; мн. каленкі, ‑нак; н.

Тое, што і калена (у 1, 2 знач.). Каленкі дрыжаць. Стаяць на каленках. □ Зусім прыстаў дзед Астап, падгіналіся каленкі ад доўгай дарогі. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пустаме́ля, ‑і, ДМ ‑ю, Т ‑ем, м.; ДМ ‑і, Т ‑яй (‑яю), ж.

Тое, што і пустамалот. — Цьфу, пустамелі, — злосна плюнуў дзед, дэманстратыўна адвярнуўшыся ад акна. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сяўру́кДзед Мароз’ (Ласт.), сяврю́к ’?’ (себеж., Мат.), уласнае імя Сяўрук (Шн. 2); сюды ж, відаць, і се́ўрук ’паўночны вецер’ (Касп.), параўн. укр. севрю́к ’наглядчык, ахоўнік’, рус. севру́к ’пануры, суровы чалавек’. Паводле Фасмера (3, 589), з *сѣверюк ад север (гл.); аналагічна Карскі 2-3, 36 (выдзяляе суф. ‑юк); Станкевіч (Стан., 1028) лічыць памяншальнай формай ад племянной назвы Севяра́нін. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 202 (па семантычных прычынах украінскае слова супастаўляецца з тур. savruk ’бязглузды, нязграбны, няўмелы’). Параўн. сяўрыць, сяўрана, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нахіле́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. нахіляць — нахіліць.

2. Тое, што і нахіл (у 4 знач.). Дзед меў да сецей нахіленне, А вудзіць — не: не меў цярпення. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прымірэ́нчы, ‑ая, ‑ае.

1. Які садзейнічае прымірэнню, выказвае згоду. Прымірэнчы тон. □ Дзед Пранук сустракаў .. [Палашку] прымірэнчай рэплікай: — Вось і скварку з’ямо. Лынькоў.

2. Які мае адносіны да прымірэнца, прымірэнства. Прымірэнчыя настроі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

піло́ўка, ‑і, ДМ ‑лоўцы; Р мн. ‑ловак; ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. пілаваць.

2. зб. Разм. Піламатэрыялы. Сеўшы на тоўстую сасновую пілоўку, дзед набраў прыгаршчы жоўтых апілак. Рылько.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

празыва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Насіць імя, назву, прозвішча; звацца. [Стрыбульскі:] — Дзейнічае тут партызанскі атрад. Празываецца «Дзед з барадою». Мележ. Кожны месяц настае маладзік перад нядзеляю, — маладзіковай празываецца тая нядзеля. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)