чарга́ ж. (мн. чэ́ргі) в разн. знач. о́чередь;
устанаві́ць ~гу́ — установи́ть о́чередь;
кулямётная ч. — пулемётная о́чередь;
пе́ршая ч. метрапалітэ́на — пе́рвая о́чередь метрополите́на;
ч. на атрыма́нне кватэ́р — о́чередь на получе́ние кварти́р;
чака́ць сваёй ~гі́ — ждать свое́й о́череди;
◊ на чарзе́ — на о́череди;
па чарзе́ — по о́череди;
жыва́я ч. — жива́я о́чередь;
у сваю́ ~гу́ — в свою́ о́чередь;
у пе́ршую ~гу́ — в пе́рвую о́чередь; в пе́рвую го́лову;
стая́ць на чарзе́ — стоя́ть на о́череди
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
нае́зд
1. нае́зд, -ду м.;
быва́ть нае́здом быва́ць нае́здам;
2. (набег) нае́зд, -ду м., набе́г, -гу м.; (нападение) напа́д, -ду м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Свірсту́н ‘нейкая птушка’ (хойн., Арх. ГУ), ‘птушка конік, Anthus Bechstein’ (Інстр. 2), свырсту́н, свэрсту́н ‘цвыркун’ (брэсц., ЛА, 1). Аддзеяслоўны назоўнік, у аснове дзеяслоў тыпу рус. свирестеть ‘рэзка свісцець, што да *svьr‑, гл. сві́рчэць. Параўн. Антропаў, Назв. птиц, 349.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сцёжка (стёжка) ’стужка, жычка’ (Растарг.), сце́жка ’завязка’ (Мат. Гом.), сцёнжка ’стужка’ (нараўл., Арх. ГУ), сцёнчка ’тс’ (пруж., Сл. ПЗБ). Параўн. укр. стіо́(н)жка ’тс’ (Шымк. Сл.). Ад сцягваць, сцягнуць, адаптаванае да польск. wstęga, wstążka ’тс’ (гл. стужка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шта́нга ж., в разн. знач. шта́нга;
бурава́я ш. — бурова́я шта́нга;
падня́ць ~гу — подня́ть шта́нгу;
мяч адско́чыў ад ~гі — мяч отскочи́л от шта́нги
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Прыча́р ’чараўнік двухлісты, Platanthera bifolia (L.) L.C. Rich’ (Інстр. 2; віц., ганц., Кіс.), прычарнік ’тс’ (Ласт.), прыпар ’зелле (магічнае); расліна, выкарыстанне якой, па колішніх уяўленнях, здольна прычараваць каханага’ (Арх. ГУ, Мат. Гом.). Да прычараваць < чараваць. Матывы намінацыі ў наменклатурнай назве чараўнік двухлісты (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́ндыш ’калун, сякера’ (лельч., Арх. ГУ). Відавочна, з *бындаш, *біндаш, а гэта нейкая дыял. форма да біндас ’сякера’ (гл.; < ням. Bindaxt). Канчатковае ‑аш, ‑ыш у гэтым слове можа адлюстроўваць ням. дыял. формы (аб ням. дыял. формах для ’сякеры’ параўн. Непакупны, Мовознавство, 1970, 6, 38).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Асо́н ’востры кій, якім падганяюць валоў’ (Кароцічы Столінск., вусн. паведамл. Г. А. Цыхуна). З остьнъ > остн > осн з «узноўленым» беглым галосным о паміж c і н. Параўн. таксама асно ’тс’ (Сержп., Земл., 61), осниско (Шн.), асновік вяроўка’ (Арх. ГУ), осён, осны (Маслен.). Гл. асцень і восці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вужо́ўкі ’неядомыя грыбы’ (Янк. I, Мат. Гом., 219), вужо́ўкі ’тс’ (Арх. ГУ, жыт.), вужа́кі ’тс’ (Інстр. II). Ад вуж, ’гад, змяя’. Мадэль ’жывёліна’ — ’грыб’ указвае на непрыдатнасць да яды або малаўжывальнасць для чалавека. Гл. Аненкаў, 13; Мяркулава, Очерки, 157. Параўн. таксама бел. дыял. мядзведзі ’неядомыя грыбы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аўдо́д, аудо́т ’удод’ (Бяльк., Арх. ГУ), оўдо́д ’удод, някемлівы чалавек’ (КСТ), укр. овдод, овдот, рус. смал. авдот, авдотька ’ўдод’; апошняе, на думку Фасмера, 1, 59, народнаэтымалагічнае збліжэнне з уласным імем Авдотья. Ад удод (гл.) з прыстаўным а‑ (о‑) як у аўто́ры (з уто́ры), аўто́к (з уто́к) і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)