папяро́к,
1. прысл. Па шырыні; упоперак; проціл. ўздоўж. [Дзед:] Прайшоў я ўздоўж, папярок Беларусь і Літву. Людзей усякіх бачыць прыйшлося. Танк. Тапчу я на ўсходзе дарогі Уздоўж, нацянькі, папярок. Астрэйка.
2. прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназоўнікам «папярок» выражае прасторавыя адносіны: указвае на напрамак, які адпавядае шырыні чаго‑н. [Шаховіч:] — Як гэта магло здарыцца, што машына апынулася папярок дарогі? Мяжэвіч.
•••
Станавіцца папярок горла гл. станавіцца.
Станавіцца папярок дарогі каму гл. станавіцца.
Стаць папярок дарогі каму гл. стаць.
Стаяць папярок горла гл. стаяць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
застудзі́ць, ‑студжу, ‑студзіш, ‑студзіць; зак., каго-што.
1. Ахаладзіць, замарозіць. Пабудзьце яшчэ, не ўцякайце з цяпла, Бо ў лесе застудзіце белыя ножкі. Грахоўскі.
2. Тое, што і прастудзіць (у 1 знач.). Застудзіць горла. Застудзіць грудзі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
płukać
незак. паласкаць;
płukać gardło — паласкаць горла;
płukać bieliznę — паласкаць бялізну
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Клёкат 1 ’перарывісты крык некаторых птушак’ (ТСБМ). Гукапераймальнае. Укр. клекіт, рус. клекот ’тс’, польск. klekot ’стук’, чэш. klekot ’клёкат’, славац. klekot ’тс’, в.-луж. klekot ’балбатня’, н.-луж. klekot ’тс’. Утварэнне з суфіксам ‑otъ (Трубачоў, Эт. сл., 9, 192).
Клёкат 2 ’шыя’ (Бяльк.). Ілюстрацыя ў Бяльк., 227 даволі няпэўная: «Родненькая, як у цябе запекся клёкат, ажно чорны». Магчыма, маецца на ўвазе значэнне ’горла’. Тады клёкат ’булькатанне, хрыпенне (у горле), гарлавы гук’ > ’горла’. Словаўтварэнне з прасл. ‑otъ для аддзеяслоўных назоўнікаў гаворыць аб надзейнасці такога семантычнага развіцця.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жарла́ты ’абжорлівы’ (Сцяшк. МГ). Мадэль з суфіксам ‑ат‑ указвае на словаўтваральную суадноснасць з жарло́ (гл.). Жарло < жерло < жьрло ’горла’, ’рот’, а жарлаты ’той, хто мае (вялікі) рот’, як вусаты ’той хто мае вусы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
подка́тывать несов.
1. падко́чваць;
2. (быстро подъезжать, подвозить к остановке) падка́тваць, пад’язджа́ць; падво́зіць;
3. чаще безл. (о внезапном чувстве боли, тяжести), разг. падко́чваць, падко́чвацца; (поступать) падступа́ць;
подка́тывает под го́рло падступа́е да го́рла;
◊
ком подка́тывает к го́рлу ком падко́чваецца да го́рла;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
überbekommen
* vt разм.
1) быць сы́тым па го́рла
2)
éinen [eins] ~ — атрыма́ць кухталя́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
zétern
vi
1) разм. лямантава́ць, крыча́ць ва ўсё го́рла
2) крыча́ць, ла́яцца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
gúrgeln
vi
1) паласка́ць го́рла
2) клеката́ць (пра птушак), бульката́ць (пра ваду)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Аўгу́р (БРС). Кніжнае запазычанне з рус. авгур (Крукоўскі, Уплыў, 76), што ў сваю чаргу з лац. augur (ад avis ’птушка’ і gur < gurgulio — горла’), першапачаткова ’той, хто гадае на птушках’, гл. Шанскі, 1, А, 27.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)