have [hæv, həv] v. (had)

1. мець, вало́даць;

He has a dog. У яго ёсць сабака.

2. склада́цца;

The book has three parts. Кніга складаецца з трох частак.

3. мець, дэманстрава́ць пэ́ўную я́касць;

She had enough courage for this. У яе хапіла мужнасці для гэтага.

4. быць паві́нным, му́сіць;

I have a duty to care for the chil-dren. Я павінен паклапаціцца пра дзяцей.

5. трыма́ць (каго-н./што-н.);

I couldn’t see what he had in his hands. Я не бачыў, што ён трымаў у руках.

6. пакла́сці (што-н.), трыма́ць, захо́ўваць (што-н.) у пэ́ўным ме́сцы;

I soon had the butterfly in the net. Я хутка злавіў матылька ў сетку.

7. адчува́ць, перано́сіць (боль, хваробу);

I have a toothache. Мне баляць зубы.

8. право́дзіць (час);

have a good time до́бра (прые́мна) ба́віць час

9. арганізо́ўваць падзе́ю;

have a party арганізава́ць, праве́сці вечары́ну

10. е́сці, піць;

have breakfast/lunch/dinner сне́даць/абе́даць/вячэ́раць

11. рабі́ць (што-н.);

have a bath прыма́ць ва́нну

12. нарадзі́ць (дзіця);

She has had a baby. Яна нядаўна нарадзіла дзіця.

13. атрыма́ць (што-н.);

She has just had a letter from him. Яна толькі што атрымала ліст ад яго.

14. клапаці́цца (пра каго-н.); займа́ць/забаўля́ць (каго-н.) у сваі́м до́ме;

have guests прыма́ць гасце́й

15. найма́ць, браць/прыма́ць на пра́цу;

have smb. as designer наня́ць дыза́йнера

16. : have smth. done (перадае дзеянне, утворанае згодна з ініцыятывай/жаданнем каго-н. або супраць яго волі) сказа́ць/загада́ць зрабі́ць што-н. для сябе́; тра́піць у што-н., падпа́сці пад што-н, зве́даць/перане́сці што-н. ад рукі́ каго́-н.;

I had the coat cleaned. Мне пачысцілі паліто;

He had his money stolen. У яго ўкралі грошы;

have one’s hair done зрабі́ць прычо́ску

17. : have smb. do smth. прыму́сіць каго́-н. зрабі́ць што-н.; зрабі́ць так, каб хто-н. зрабі́ў што-н.;

He always can have people listen. Ён заўсёды можа зрабіць так, каб яго слухалі.

18. : have to + infinitive (азначае неабходнасць) быць паві́нным, му́сіць;

He has to go. Яму трэба ісці.

19. дапаможны дзеясл. для ўтварэння формаў Perfect;

Have you had the news? Вы ўжо чулі навіны?;

have (got) smth. against smb./smth. не любі́ць каго́-н./што-н. з пэ́ўнай прычы́ны;

have smb. back дазво́ліць (мужу, жонцы) вярну́цца наза́д пасля́ расста́ння;

have smth. back атрыма́ць што-н. наза́д;

have (got) smth. on smb. infml ве́даць што-н. дрэ́ннае пра каго́-н.

♦

had better лепш, ле́пей;

You had better stay. Вам лепш застацца;

have done with smth. пако́нчыць з чым-н.;

have had it infml быць у ве́льмі дрэ́нным ста́не; быць ве́льмі сто́мленым; не мець ша́нцу вы́жыць, перажы́ць не́шта; быць не ў ста́не цярпе́ць/выно́сіць (што-н.);

have it (that…) сцвярджа́ць, заяўля́ць (што-н.);

have (got) it/that coming (to you) атрыма́ць па заслу́гах;

have it in for smb. infml адкры́та не любі́ць каго́-н.;

have it in you (to do smth.) infml быць здо́льным/мець здо́льнасці (зрабі́ць што-н.);

not having any infml не жада́ць слу́хаць каго́-н./ве́рыць каму́-н.

have in [ˌhævˈɪn] phr. v. мець запа́с чаго́-н. (у доме, на складзе і да т.п.)

have on [ˌhævˈɒn] phr. v.

1. быць апра́нутым (у што-н.)

2. мець (што-н.) уклю́чаным, працу́ючым

3. быць заня́тым (чым-н.)

4. падману́ць, ашука́ць (каго-н.)

have out [ˌhævˈaʊt] phr. v.

1. выдаля́ць, выма́ць (што-н.)

2. высвятля́ць пыта́нне, выясня́ць адно́сіны, вы́светліць усё да канца́

have up [ˌhævˈʌp] phr. v. infml прыця́гваць да адка́знасці, да суда́ (за што-н.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

даць, дам, дасі́, дасць; дадзі́м, дасце́, даду́ць; пр. даў, ‑ла́, ‑ло́; заг. дай; зак., каго-што, чаго і з інф.

1. Уручыць, перадаць з рук у рукі. Даць кнігу. □ Далі [братавыя] .. [дурню] бохан хлеба, гаршчок капусты і гаршчок кашы ды выправілі ў поле. Якімовіч. // Паднесці, падаць, прапанаваць. Даць есці. Даць закурыць. // Заплаціць якую‑н. суму за што‑н. За каня далі добрыя грошы.

2. Аддаць у карыстанне; забяспечыць чым‑н. Даць кватэру. Даць прытулак. // Паведаміць, перадаць. Даць адрас. // Уступіць, прапусціць уперад. Даць месца. Даць праход. Даць дарогу.

3. Надзяліць чым‑н. Даць права. Даць шчасце. Даць тэрмін. □ — Дам табе, галубок ты мой, работу, — сказаў дзед. Якімовіч. // Разм. Узнагародзіць чым‑н.; прысвоіць. Даць ордэн. Даць званне. // Разм. Вызначыць узрост. Андрэй даў .. [маладзіцы] год дваццаць пяць, але мела яна, напэўна, больш. Адамчык. // Разм. Надаць якую‑н. форму, выраз; паказаць, увасобіць. Часамі Самабыля нават займаюць думкі: у якой паступовасці трэба размяркоўваць самы матэрыял сваркі? Што трэба сказаць наўперад, а што потым? .. Які выраз трэба даць твару? Колас. // Разм. Нанесці ўдар; набіць, адлупцаваць. Даць у зубы. □ — Дзе ж авечкі... Ой, блазнота.. Ну й дадуць табе, браток! Колас. // Разм. Асудзіць, прыгаварыць да зняволення. Праз некалькі дзён Ляксея судзілі. Яму далі год і адправілі некуды ў лагер. Ермаловіч.

4. Арганізаваць, наладзіць (баль, абед і г. д.). А ёсць у нас аматары банкетаў. Прычыну ім падай — банкет яны дадуць. Корбан. // Выступіць перад публікай (са спектаклем, пастаноўкай і пад.). Даць канцэрт. Даць спектакль.

5. Прынесці як рэзультат чаго‑н. Даць добры ўраджай. Даць прыбытак. □ Старыя яблыні і грушы не маюць догляду і даюць мала пладоў. Бядуля. // Выпрацаваць што‑н. Палілося святло з усіх вулічных лямп — электрастанцыя дала ток. Чорны.

6. Выявіцца як вынік дзеяння, стану і пад. (пра з’яўленне чаго‑н. у чым‑н.). Даць перакос. Сцены далі асадку. Стрэльба дала асечку.

7. Стварыць умовы для чаго‑н.; дазволіць зрабіць што‑н., адбыцца чаму‑н. Даць паслухаць радыё. Даць зайсці ў хату. Не даць спаць. □ Пасля работы .. [Пніцкі] даў крыху адпачыць каню. Чорны. Юркевіч не даў .. [Юзіку] дадумаць да канца сваіх думак. Мурашка.

8. З многімі назоўнікамі ўтварае спалучэнні са значэннем таго ці іншага дзеяння ў залежнасці ад сэнсу назоўніка. Даць абяцанне (паабяцаць). Даць згоду (згадзіцца). Даць параду (параіць). Даць указанне (указаць). Даць штраф (аштрафаваць). // У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі абазначае: зрабіць, здзейсніць. Даць залп. □ З папярэдняга танка далі яшчэ адзін гарматы стрэл. Чорны.

9. заг. дай. Разм. Абазначае прапанову зрабіць, выканаць што‑н. Дай я першы пайду. Дай я напішу.

10. заг. дай, у знач. пабудж. часціны. Разм. Выражае ўласную рашучасць што‑н. зрабіць. Дай, думаю, зайду да суседа.

•••

Без дай прычыны — беспадстаўна.

Бог дасць; як бог дасць гл. бог.

Бог розуму не даў гл. бог.

Бог шчасця не даў гл. бог.

Дай (не дай) бог (божа) — пры пажаданні (непажаданні) чаго‑н.

Дай бог (божа) ногі — пра жаданне хутчэй уцячы адкуль‑н.

Дай бог чутае бачыць — пры пажаданні здзяйснення таго, што паабяцана.

Дай божа кожнаму — пра што‑н. добрае, ад чаго ніхто не адмовіцца.

Даць аб сабе знаць — прыслаць вестку; абазвацца.

Даць бой — рашуча выступіць у абарону сваіх правоў, прынцыпаў, поглядаў і пад.

Даць бярозавай кашы каму — пакараць, набіць розгамі.

Даць вестку — тое, што і падаць вестку (гл. падаць).

Даць волю каму-чаму — перастаць стрымліваць чые‑н. дзеянні, пачуцці. Даць волю пачуццям. Даць волю фантазіі. Даць волю языку.

Даць волю рукам — біць каго‑н., біцца.

Даць выхад чаму — даць магчымасць праявіцца.

Даць газ(у) — паскорыць рух, павялічыць наступленне гаручага.

Даць галаву на адрэз (на адсячэнне) — паручыцца сваім жыццём.

Даць (уступіць) дарогу каму — забяспечыць свабоду дзеяння.

Даць (задаць) дзёру (драла, драпака, лататы) — пусціцца наўцёкі; уцячы.

Даць дразда — а) разысціся, разбушавацца, даць жару (у працы, танцы, гульні і пад.). «Чакайце! Я пачаў не з той нагі! Вось зараз разыдуся і дам дразда!» — упіраецца Фама. Корбан; б) тое, што і даць дзёру.

Даць дуба — памерці.

Даць (падвесці, паказаць) дулю — нічога не даць.

Даць (задаць) дыхту каму — насварыцца, расправіцца.

Даць (задаць) жару — а) моцна насварыцца, прабраць, расправіцца з кім‑н. — Ну, што ж? Натрапіў на такога; А каб наскочыў на другога, Сказаць, хоць бы і на Пшавару: Задаў бы ён там пану жару! — Гавака важна адазваўся. Колас; б) хутка выканаць, зрабіць што‑н. Пачалі працаваць і далі жару.

Даць жаху каму — моцна напалохаць каго‑н.

Даць жыццё каму — нарадзіць, пусціць на свет.

Даць задні ход — адмовіцца ад сваіх думак, намераў, імкненняў.

Даць зевака — упусціць спрыяльны выпадак, момант; празяваць.

Даць знаць — паведаміць.

Даць зразумець — намякнуўшы на што‑н., даць магчымасць здагадацца аб чым‑н.

Даць круг — прайсці ці праехаць лішнюю адлегласць абходнай дарогай.

Даць лад — прывесці ў парадак, наладзіць што‑н.

Даць (задаць) лазню каму — даць наганяй, строгую вымову.

Даць лазы каму — пакараць, набіць лазовым дубцом.

Даць лупцоўку (бубна) каму — адлупцаваць.

Даць маху — дапусціць памылку.

Даць пачатак чаму — з’явіцца крыніцай, адпраўным пунктам чаго‑н.

Даць па шапцы (шыі, карку, загрыўку) — выгнаць, зняць з работы.

Даць (задаць) перцу каму — насварыцца, даць наганяй.

Даць (задаць) пытлю каму — усыпаць, адлупцаваць; даць наганяй.

Даць раду(ы) каму-чаму — а) парадзіць, параіць. [Вясна:] Табе раду я дам, Як бяду ашукаць. Купала; б) адолець, управіцца з кім‑, чым‑н. Кабанам цяжка было даць рады, яны раўлі, як звяры, і не хацелі ці не маглі падняцца. Чорны.

Даць слова — а) дазволіць каму‑н. выступіць на сходзе. — Дай мне слова! — скубе за рукаў старшыню Гарбач. Мурашка; б) цвёрда паабяцаць каму‑н. што‑н. [Валодзя] кажа: — Я даў чэснае слова і... стрымаю. Рунец.

Даць сябе адчуць — выявіцца на кім‑, чым‑н., падзейнічаць на каго‑, што‑н.

Даць у косці — насварыцца, пабіць, пакараць каго‑н.

Даць (сунуць) у руку (лапу) — даць хабар, падкупіць каго‑н.

Даць фору — пераўзысці, апярэдзіць каго‑н. у чым‑н.

Даць ход — пусціць у дзела.

Даць (задаць) храпака — моцна заснуўшы, пачаць храпець.

Даць цягу — уцячы.

Даць (задаць) чосу каму — прабраць каго‑н. за што‑н.

Дорага б даў (заплаціў) — пра моцнае жаданне дамагчыся чаго‑н.

Не дай гасподзь — няхай не будзе гэтага.

(Не) даць дыхнуць каму — прымусіць працаваць бесперапынна.

Не даць спуску каму — не зрабіць уступак, строга запатрабаваць.

Не даць у крыўду каго — заступіцца, абараніць.

Не даць ходу каму — перашкодзіць каму‑н. выявіць свае здольнасці.

Як піць даць — а) напэўна, абавязкова; б) неўзабаве, вельмі хутка. Да прыцемку.. [Галя] праедзе Сялібу, а там, як піць даць, і Закуцце. Ермаловіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даць сов.

1. в разн. знач. дать; (что-л. в чьё-л. распоряжение — ещё) предоста́вить; (доставить как результат — ещё) принести́; (плату — ещё) назна́чить; (преподнести — ещё) поднести́; (ввести в действие — ещё) откры́ть;

д. гро́шы — дать де́ньги;

д. прэ́мію — дать пре́мию;

на вы́гляд ёй не́льга д. больш за тры́ццаць — по ви́ду ей нельзя́ дать бо́льше тридцати́;

д. у зу́бы — прост., груб. дать в зу́бы;

д. паспа́ць — дать поспа́ть;

д. канцэ́рт — дать конце́рт;

д. арты́кул у за́ўтрашнім ну́мары газе́ты — дать статью́ в за́втрашнем но́мере газе́ты;

д. адка́з — дать отве́т;

д. кля́тву — дать кля́тву;

д. звано́к — дать звоно́к;

сцяна́ дала́ трэ́шчыну — стена́ дала́ тре́щину;

д. кватэ́ру — дать (предоста́вить) кварти́ру;

д. сло́ва — дать сло́во;

сад даў вялі́кі дахо́д — сад дал (принёс) большо́й дохо́д;

д. гасці́нец — дать (поднести́) пода́рок;

д. ток — дать ток;

д. ваду́ — дать (откры́ть) во́ду;

2. (што) подве́ргнуть (чему); наложи́ть (что);

д. спагна́нне — подве́ргнуть наказа́нию; наложи́ть взыска́ние;

◊ д. зразуме́ць — дать поня́ть;

д. во́лю сляза́м — дать во́лю слеза́м;

д. во́лю рука́м — дать во́лю рука́м;

без дай прычы́ны — ни за что ни про что;

д. аб сабе́ знаць — дать о себе́ знать;

д. галаву́ на адсячэ́нне — дать го́лову на отсече́ние;

не д. (сябе́) у кры́ўду — не дать (себя́) в оби́ду;

не д. хо́ду — не дать хо́ду;

д. пу́дла — промахну́ться; дать ма́ху;

і паню́хаць не д. — и поню́хать не дать;

д. по́ўху — дать затре́щину, отве́сить оплеу́ху;

д. во́лю сваі́м пачу́ццям — дать во́лю свои́м чу́вствам;

д. бяро́завай ка́шы — дать берёзовой ка́ши;

дае́ сябе́ адчува́ць — даёт себя́ знать;

д. даро́гу — дать доро́гу;

д. ход (спра́ве) — дать ход (де́лу);

д. дзёру (дра́ла, драпака́, лататы́) — дать (зада́ть) дёру (дра́ла, тя́гу, лататы́, стрекача́, стречка́);

д. дразда́ — ирон. разойти́сь (в та́нцах, рабо́те и т.п.);

д. адбо́й — дать отбо́й;

д. спако́й — оста́вить в поко́е;

д. ве́ры — пове́рить, дать ве́ру;

д. круг — дать крю́ку;

(не) д. дыхну́ць — (не) дать дух перевести́; (не) дать вздохну́ть;

дай бо́жа — дай бог;

д. ду́лю — показа́ть фи́гу (ку́киш);

д. газ — дать газ;

д. ду́ба — прост. сыгра́ть в я́щик; отда́ть концы́; окочу́риться;

д. га́сла — дать знать; оповести́ть;

я табе́ дам! — я тебе́ (те) дам!;

як бог дасць — как бог даст;

д. пе́рцу (чо́су) — (каму) дать пе́рцу (кому);

до́рага б даў (заплаці́ў) — до́рого бы дал (уплати́л);

д. па ша́пцы — дать по ша́пке;

д. фо́ру — дать фо́ру;

д. за́дні ход — дать за́дний ход;

д. пача́так — (чаму) дать нача́ло (чему);

д. пы́тлю (жа́ру) — дать жару;

д. храпака́ — зада́ть храпови́цкого;

д. ды́хту — дать взбу́чку (нагоня́й), намы́лить (намя́ть) хо́лку;

д. ма́ху — дать ма́ху;

д. (зае́хаць) у ву́ха — дать (съе́здить) в у́хо;

д. зда́чы — дать сда́чи;

д. у ла́пу — дать в ла́пу;

д. па ла́пах — дать по рука́м;

ра́ды не д. — а) не упра́виться, не сла́дить (с кем-, чем-л.); б) ума́ не приложи́ть;

д. у галаву́ — уда́рить в го́лову;

дай ты ра́ды — вводн. сл. скажи́ пожа́луйста (на ми́лость);

д. па ка́рку (у ка́рак) — дать по ше́е;

д. сябе́ ашука́ць (падману́ць) — да́ться в обма́н;

д. ла́зню — зада́ть ба́ню;

д. лазы́ — зада́ть пе́рцу;

не д. спу́ску — не дать спу́ску;

д. у ко́сці — всы́пать; дать взбу́чку;

як піць д. — как пить дать;

бог дасць — бог даст;

дай бог но́гі — дай бог но́ги;

бог ро́зуму не даў — бог ума́ лиши́л;

д. наганя́й (прачуха́нку, прачуха́нец) — дать нагоня́й; протере́ть с песо́чком;

д. прабо́рку — дать нахлобу́чку;

да́йце час — да́йте срок;

д. падста́ву — дать по́вод;

д. нагу́ — воен. дать но́гу;

д. жыццё — (каму) дать жизнь (кому);

д. лад — привести́ в поря́док;

дай бо́жа, ды не ве́даю — ви́лами по воде́ пи́сано;

як піць д. — как пить дать;

дай бо́жа на́шаму цяля́ці во́ўка спайма́ці — посл. дай бо́же на́шему теля́ти во́лка пойма́ти;

сам не гам і друго́му не дам — погов. соба́ка на се́не

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)