перева́л
1. (действие — переход) перава́л, -лу м., перахо́д, -ду м.;
перева́л че́рез хребе́т назна́чен в шесть часо́в перава́л (перахо́д) це́раз хрыбе́т прызна́чаны на шэсць гадзі́н;
2. (горная дорога через хребет) перава́л, -лу м.;
3. с.-х. перава́л, -лу м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Suadelae multae fabricabunt atria stulte
Чым больш парад, тым горшы дом.
Чем больше советов, тем хуже дом.
бел. Дзе кухараў шэсць, там нечага есць. У сямі нянек дзіця без носу. Дзе нянек многа, там дзіця бязнога. Дзе трое на куце сядзіць, там у гаршку трасца кіпіць. Дзе гаспадыняў многа, там ладу няма. Дзе бабаў многа, там хата немяцёна.
рус. У семи нянек/мамок дитя без глазу. Чем больше поваров, тем хуже суп. У семи пастухов овцы не стало. Где нянек много, там дитя безного. Где много лекарей, там много недугов. У семи дворов один топор, да и тот без топорища.
фр. Plus il y a de cuisiniers moins la soupe est bonne (Чем больше поваров, тем хуже суп). Chez sept nourrices l’enfant sans yeux (У семи нянек дитя без глаз).
англ. Too many cooks spoil the broth (Слишком много поваров портят бульон).
нем. Viele Köche verderben den Brei (Много поваров портят кашу). Viele Hirten, übel gehütet (Много пастухов плохо стерегут).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
зго́дна, прысл. і прыназ.
1. Прысл. да згодны (у 3–6 знач.).
2. прысл. У знак згоды; сцвярджальна. Капітан усміхнуўся і згодна кіўнуў галавой. Алешка.
3. прыназ. з Д. У адпаведнасці з чым‑н. Згодна загаду. Згодна абавязку. Згодна ўказу. □ [Андрэй] намагаецца ўспомніць, якія словы павінен сказаць далей згодна плану, што распрацоўваўся шэсць гадоў. Мехаў.
4. прыназ. з Т. Тое, што і згодна (у 3 знач.). [Вушман:] Генерал Готберг з’явіўся згодна з вашым загадам. Кучар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паваро́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Дарога, якая адыходзіць у бок ад асноўнай магістралі. Неўзабаве паказалася паваротка ў Ліпск. Старшы механік прытармазіў і паволі з’ехаў з шашы на палявую дарогу. Паслядовіч. Перад.. [Шрэдарам] была брукаваная паваротка і надпіс на слупе: «На Сумлічы. Шэсць кіл[а]метраў». Чорны.
2. Разм. Тое, што і паварот (у 2 знач.). Паваротка, яшчэ раз паваротка, і дарога ўразаецца ў стары лес. А. Александровіч.
•••
Зрэзаць паваротку гл. зрэзаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грань
1. (граніца) Grénze f -, -n; Rand m -(e)s, Ränder (край);
2. (паверхня) Fläche f -, -n; Facette [-´sɛtə] f -, -n (каштоўнага каменя); тэх Kánte f -, -n; Rand m, матэм Fläche f -, -n; Séite f -, -n, Kánte f -, -n;
куб ма́е шэсць граняў der Würfel hat sechs Flächen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
należeć się
należ|eć się
незак. належаць;
~y mi się sześć dni urlopu — мне належыць шэсць дзён адпачынку;
~y mu się wymówka — яго чакае вымова; ён заслужыў вымову
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
пад’ём, -му м., в разн. знач. подъём;
п. на гару́ — подъём на́ гору;
п. цяжа́ру — подъём тя́жестей;
п. у шэсць гадзі́н ра́ніцы — подъём в шесть часо́в утра́;
бо́ты ці́снуць у ~ме — сапоги́ жмут в подъёме;
◊ лёгкі (ця́жкі) на п. — лёгок (тяжёл) на подъём
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
хрыпата́, ‑ы, ДМ ‑паце, ж.
1. Сіпласць, адсутнасць чыстаты голасу. Толькі недалёка ціха булькала крынічка і да хрыпаты надрываўся недзе драч. Ваданосаў. У крыклівым голасе заўжды хрыпата будзе, ён не чысты. Сапраўдны паэт не крычыць. Галавач.
2. Хрыпенне, хрып. Спыняўся [сабака] на момант, каб набраць паветра ў лёгкія і ўцягваў яго з хрыпатою. Крапіва. Тут жа прабіў Шклянкаў насценны гадзіннік шэсць, без хрыпаты, чыста, быццам разумеючы, што на дварэ канец лютага і на парозе вясна. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цярплі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае цярпенне (у 1 знач.); здольны з цярпеннем пераносіць фізічныя і маральныя пакуты. Цярплівы мужны наш народ. Астрэйка. Страшна сказаць — ён [Таўлай] паміраў шэсць месяцаў, ведаў пра гэта, а ўсё ж заставаўся самім сабою: цярплівы, спакойны, мілы. Брыль.
2. Здольны рабіць што‑н. доўга, настойліва, з цярпеннем. Хіба вельмі вучоны чалавек можа .. [літары] разблытаць, нібы цярплівая гаспадыня скудлачаны маток нітак. Бядуля. // Доўгі, упарты. Цярплівая праца.
3. Поўны цярпення (у 1 знач.); які выражае цярпенне. Цярплівыя адносіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ці, злуч. і часц.
1. злуч. размеркавальны. Ужыв. для супастаўлення членаў сказа і сказаў, якія па сваім значэнні з’яўляюцца аднолькава магчымымі ці раўназначнымі, указваючы на выбар аднаго з іх.
Заўтра будзе дождж ці снег.
Хлопчыку гадкоў пяць ці шэсць.
2. злуч. размеркавальна-пералічальны. Аб’ядноўвае сказы і члены сказа пры пералічэнні.
Ці рана, ці позна, ці зусім не прыйдзе.
3. Уваходзіць у склад паўторнага пералічальна-размеркавальнага злучніка «ці то..., ці то».
4. злуч. далучальны. Ужыв. для далучэння членаў сказа і сказаў з заўвагамі дадатковага характару.
Рукі выціралі скарачом ці, як яго яшчэ называюць, трапкачом.
5. злуч. падпарадкавальны. Ужыв. пры даданых сказах з ускосным пытаннем.
Мы падумалі, ці не збіраецца на дождж.
6. часц. пыт. Узмацняе пытальны характар.
Ці зразумеюць яны нас?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)