Туды́жні ‘далёка’, ‘у пэўным напрамку’: як не хочацца тудыжні за травою йці (калінк., З нар. сл.). Да туды́ (гл.), заканчэнне слова не яснае, магчыма, у выніку зліцця з дэфармаваным ажні́, гл. аж, ажыо.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
баяві́к, баевіка, м.
1. Член рабочай баявой дружыны ў 1905–1907 гадах. [Астапчык:] — Яго [лектара] заўсёды група нашых маладых баевікоў эскартуе — туды і назад, да самой хаты. Машара.
2. Кінафільм, які карыстаецца асаблівым поспехам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
му́сібыць, пабочн.
Разм. Відаць. [Бабка:] — Усе туды ходзяць, а .. [Лабановіч] не. Мусібыць, каля вас яму мілей. Колас. [К. Чорны] хутка нахіліўся да суседзяў па другі бок стала і нешта заўважыў, мусібыць смешнае, бо яны зарагаталі. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спрада́цца, ‑дамся, ‑дасіся, ‑дасца; ‑дадзімся, ‑дасцеся, ‑дадуцца; пр. спрадаўся, ‑далася, ‑лося; зак.
Разм. Прадаць усю сваю маёмасць, усе свае тавары. Жонка Усцінава, Ганна, хуценька спрадалася, за сваіх хлапчукоў ды таксама — туды. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ускапа́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад ускапаць.
2. у знач. прым. Узрыхлены, размякчаны (пра глебу). Ускапаныя грады. □ [Кінамеханік] дабраўся да ўскапанага жоўтага пяску, зазірнуў пад вывернуты корч, тупнуў туды ботам. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Туды́й ‘які пралягае там (аб шляху, дарозе)’: туда́я дарога калю́гвіста (Нас.). Прыметнік, утвораны ад прыслоўя туды́ (гл.) і неасабовага займенніка *jь ‘той’, які ўтвараў поўныя прыметнікі (*novъ + jь ‘новы’, у паўночна-ўсходніх гаворках — новый).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ву́лей, вулея і вулля; мн. вуллі, ‑ёў; м.
Спецыяльная скрыня невялікіх памераў або выдзеўбаная калода для пчол. Рамачны вулей. □ Па гэтых дубах палешукі-бортнікі рабілі цэлыя пчольнікі, зацягваючы туды па дзесятку вуллёў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падтрапі́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да падтропікаў; субтрапічны. Была вайна, і лёс мяне закінуў З прыільменскіх балот туды, дзе ўсё цвіце, У тую падтрапічную краіну, Дзе на пяску згарае нават цень. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ты́цкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Тое, што і тыкацца 1. Хлопцы і дзяўчаты тыцкаліся туды-сюды, тапталіся на месцы. Асіпенка. Рыжая карова трэслася з холаду і тыцкалася пысай у мёрзлыя грады. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Саўмі́ла, соўмэ́ла ’чалавек, які соўгаецца без мэты’ (драг., Нар. лекс.). Ад *соўмаць з суф. ‑іла, параўн. укр. совману́ти ’толкнуть, піхнуць’, совма́нитися ’рухацца, хадзіць туды і сюды’, якое, магчыма, да *sovati (гл. соваць). Няясным застаецца ‑м‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)