страляць, біць / з аўтаматычнай зброі: страчыць / залпамі ці часта: паліць; смаліць, татакаць (разм.) □ весці агонь
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Зно́іць ’падбухторваць’ (мазыр., ЭШ). Рус., пск., цвяр., кастр.знои́ть ’тлець, гарэць, паліць’, чэш.znojiti, славац.znojiť (sa), н.-луж.znojś, славен.znojíti ’пацець’, серб.-харв.зно̀јити се ’пацець’, ’цяжка працаваць’, балг.уст.зноя се ’пацею; макед.знои се ’пацее’. Ст.-рус.зноити ’паддавацца ўздзеянню гарачыні’. Параўн. ст.-слав.знои гарачыня’, ц.-слав.зноение ’пот’, ст.-рус.зной ’гарачыня’, ’гарачка’. Бел. дыял. значэнне пераноснае, на базе значэння ’паліць — гарэць’, ’падпальваць’. Зноіць — дзеяслоў з суфіксам ‑i‑ti ад znojь, якое разглядаецца як назоўнік, звязаны з дзеясловам zněti ’гарэць’ (< znoi̯ti); параўн. рус.дыял.знеть, зне́я́ть, знить ’гарэць, тлець’, чэш.zněť, рус.зной, серб.-харв., славен.znôj, ’гарачыня, пот’, чэш., славац.znoj ’гарачыня, пот’, польск.znój ’гарачыня’, далейшая этымалогія няпэўная. Параўнанні з гніць — гной недастаткова інфарматыўныя, паколькі і гэта пара не мае цалкам пэўных і.-е. паралелей. Фасмер, 2, 101; Шанскі, 2, З, 103; Махэк₂, 717; Скок, 3, 659; Саднік-Айцэтмюлер, Handwört., 337. Гл. зніч, загнет.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пру́дзіць (адзежу ў лазні) ’знішчаць вошы, прапарваць над вуголлем, дэзінфіцыраваць’ (Нас., Касп., Гарэц., Мік., Др.-Падб., Сл. ПЗБ; кіраў., Нар. сл.), ’апырскваць хімікатамі’ (іўеў., Сл. ПЗБ), пру́дзіцца ’сохнуць’ (Сцяшк.), ’прасушвацца ў лазні ў духу (пра бялізну)’ (талач., в.-дзв., Шатал.). Рус.арл., калуж., разан., смал.пру́диться ’грэцца (каля печкі)’, чэш.pruditi ’гарэць, награваць’, польск.prędanie ’гарэнне’ (Міклашыч, 263). Сюды ж серб.-харв.pruditi ’гарэць, паліць’, prúda ’крапіва’ (Скок, 3, 60). Паводле Фасмера (3, 388), магчыма, звязана з пруд1; у семантычных адносінах ён параўноўвае слав.*vrěti ’кіпець’ і літ.vérdu, vìrti ’кіпець, бурліць, варыць’. Махэк₂ (488) узнаўляе прасл.*pruditi, якое лічыць роднасным ням.brennen ’паліць’. Гл. яшчэ Коген (Запіскі, 2, кн. 9, 93), які паўтарае версію Петарсана аб тым, што гэтыя словы ўзыходзяць да і.-е.*prend‑//*prond‑ і далей звязаны з прагнуць (гл.). Сюды таксама апру́дзіцца (гл.), параўн. серб.-харв.oprudilo (пра дзіця, якое абмачылася і ў яго пячэ ў паху) (Скок, 3, 60).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыпалі́ць, ‑палю, ‑паліш, ‑паліць; зак., што.
1. Запаліць што‑н. ад чаго‑н., ужо запаленага, палаючага. Прыпаліць лучыну. □ Шура прыпаліў сваю свечку ад Валодзевай, і хлопчыкі рушылі далей.Арабей.//Разм. Прыкурыць. Ладымер зноў прыпаліў люльку, бо яна вельмі часта патухала, і трохі памаўчаў.Чарнышэвіч.[Барашкін] скруціў тоўстую цыгарку, прыпаліў яе і раптам пачаў расказваць Мятліцкаму ўсё, што адбылося з ім сёння.Савіцкі.
2.Разм. Месцамі або з бакоў спаліць, трохі падпаліць. Прыпаліць валёнкі пры сушцы. Прыпаліць пірог у печы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жару́шнік ’расліна Rorippa Scop’ (Кіс., 112). Рус.жеру́шник ’тс’. Параўн. рус., укр.жеру́ха, укр.жерлуха, рус.жерлюха ’расліна Nasturtium R. Br. або Lepidium sativum’, польск.żerucha ’Nasturtium’, чэш.řeřicha, ст.-чэш.žeřucha ’Lepidium; Nasturtium’, славац.žerucha ’Lepidium’. Паводле Махэка, чэш. слова ад кораня жэр‑ці (гл.) у сэнсе ’паліць, мець востры смак’. Даль (1, 536), відаць, дапускаў метатэзу жеруха — рѣжуха. Гэтыя версіі могуць быць дастасаваны і да жару́шнік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
па́лены, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.адпаліць 1 (у 2 знач.).
2.узнач.прым. Абпалены. Паленая вапна. □ У даляглядзе пад яркім сонцам горы колеру паленай цэглы лезуць адна на адну.Бядуля.
3.узнач.прым. Які апаліўся, падгарэў. Запахла паленай збажыной, полымя абняла палову палёгка, пакідаючы чорныя прагаліны.Гурскі.Ад гарачыні з буракоў пацёк на цэглу сок, і ў хаце доўга пахла паленым цукрам.Пальчэўскі./узнач.наз.па́ленае, ‑ага, н.Узляцеў фантан іскраў, засмярдзела паленым.Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Зрабіць халодным або халаднейшым. Астудзіць ваду. □ А на дварэ было парна. Навальніца і ноч не астудзілі дзённай гарачыні.Асіпенка.Паліць гарачае сонца, І вецер яго не астудзіць.Танк.
2.перан.Разм. Стрымаць, суцішыць сілу, палкасць якога‑н. пачуцця, жадання і пад. От што значыць час: ён можа астудзіць, патушыць самы вялікі пажар пачуццяў.Сабаленка.Наведванне пісара Васількевіча яшчэ болей астудзіла ў настаўніку жаданне да далейшых візітаў.Колас.Васіль ураз астудзіў гэтага вяртлявага чалавека.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адпалі́ць, ‑палкі, ‑паліш, ‑паліць; зак., што.
1. Спаліць частку прадмета. Адпаліць канец бервяна.// Перапаліўшы, аддзяліць. Адпаліць кавалак вяроўкі.
2.Спец. Апрацаваць тэрмічным спосабам метал, шкло, каб надаць ім неабходныя якасці.
3.перан. Зрабіць, сказаць што‑н. нечаканае. [Алесь:] «Ці мала што можа адпаліць вораг у апошнюю хвіліну».Броўка.— А ты чаго з лесу ад мяне ўцякаў? — звярнуўся незнаёмы да Грышкі. — Спужаўся вас, дык і ўцякаў, — адпаліў, не думаючы, Грышка і перавёў свой погляд на бацьку.Чарот.
•••
Адпаліць штуку — зрабіць што‑н. недарэчнае, непатрэбнае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
fever
[ˈfi:vər]1.
n.
1) гара́чка f.
2) ліхама́нка f.
3) хваро́ба
scarlet fever — шкарляты́на f.
typhoid fever — ты́фус, тыф
yellow fever — жо́ўтая ліхама́нка
4) захапле́ньне n., аза́рт -у m.; мо́цнае ўзру́шаньне
2.
v.t.
кіда́ць у жар, палі́ць гара́чкай
3.
v.i.
мець гара́чку
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
zaniechać
зак.czego адмовіцца ад чаго; перастаць што рабіць; спыніць што; пакінуць што;