няўдзя́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не праяўляе ўдзячнасці за зробленыя паслугі. [Элінора] гаварыла, гаварыла... Ён і жорсткі чалавек, і няўдзячны сын, колькі турбот мела праз яго маці. Лынькоў. [Сяргей:] — Не магу прычыняць [Еве Аўсееўне].. лішніх клопатаў. Яна, як родная маці, даглядала мяне. Нельга быць няўдзячным. Машара.
2. Які не апраўдвае патрачаных намаганняў, надзей. — Табе трэба кінуць гэтую няўдзячную літаратурную работу, Ігнат, — гаварыла .. [Вікторыя Аркадзеўна]. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расцяга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разабраць, разнесці за некалькі прыёмаў, у розныя месцы. Ніжніх лесвіц няма — расцягалі на дровы, на верхніх ярусах — густыя пераплёты коса пастаўленых клетак. Навуменка. Абгніў, абваліўся паркан. Праўда, .. [Алеся] сама пакрысе яго расцягала. Скрыган. // Раскрасці. Пайсці ў лес, гэта значыць кінуць усё дабро. А хіба яно застанецца цэлае! Яго ж расцягаюць дарэшты. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
pféffern
vt
1) пярчы́ць
2) разм. шпурну́ць, кі́нуць (куды-н.)
◊ j-m den Pelz ~ — ≅ лупі́ць каго́-н. як cíдараву казу́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Скарцава́цца ‘скурчыцца, сагнуцца’ (Сцяшк.), ‘прымасціцца, прылегчы’ (стаўб., Жыв. сл.), скарцава́ць ‘адолець, асіліць, кінуць скруціўшы, зламаўшы’ (Скарбы). Магчыма, да карцець (гл.), параўн. балг. къ́ртя ‘выкарчоўваць, выломваць, разбіваць’, макед. крти ‘ламаць, разбураць’. Значэнне ‘адолець, асіліць’ з ‘падмяць (пад сябе), скруціць’. Па лінгвагеаграфічных і фанетычных прычынах можа разглядацца як запазычанне ці трансфармацыя польск. skarcić ‘паўстрымаць, пакараць, збэсціць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пальча́тка ж Hándschuh m -(e)s, -e;
скураны́я пальча́ткі Léderhandschuhe;
надзе́ць [зняць] пальча́тку den Hándschuh ánziehen* [áusziehen*];
◊ кі́нуць пальча́тку den Hándschuh hínwerfen* (каму-н D);
падня́ць пальча́тку (прыняць выклік) den Hándschuh áufnehmen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Канча́ты ў фразе; калі ў віхар кінуць канчаты нуож… (Сержп., Прымхі). Параўн. ст.-бел. кончеръ (XVI ст.) ’меч з вузкім клінком’ (якое паводле Булыкі (Запаз., 170) паходзіць са ст.-польск. koncerz < чэш. koncir), укр. кінчак, рус. канчар, коннай ’тс’ < татар. kandżar, тур., крым.-татар. xandzär ’крывы кінжал’, ст.-чэш. končiiy ’востры’, koncir ’рапіра’ (Фасмер, 2, 316).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́шыбак ’палка’ (калінк., Мат. Гом.), навагр. пашыбак ’палка, якой можна кінуць’ (З нар. сл.). Рус. пск., цвяр. паши‑ бок Асколак, абломак чаго-н.© ’рэзкі удар’. Да па‑ (< прасл. pa‑) і шыбаць (< прасл. šibati ’біць, кідаць’), адпаведнікам якога з’яўляецца літ. šiupės ’дробныя кавалкі, крошкі’, šiupeti ’крышыцца, драбіцца’. Суфікс ‑ъkъ надае значэнне выніку дзеяння (Борысь, Prefiks., 30).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
га́дка нареч., разг.
1. га́дко, отврати́тельно, проти́вно;
2. безобра́зно, уро́дливо;
3. га́дко, ме́рзко, скве́рно;
1-3 см. га́дкі;
◊ г. з’е́сці і шкада́ кі́нуць — погов. проти́вно есть и жа́лко вы́плюнуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
я́кар м у розн. знач Ánker m -s, -;
стаць на я́кар vor Ánker géhen*;
кі́нуць я́кар den Ánker áuswerfen*;
стая́ць на я́кары vor Ánker liegen*;
здыма́цца з я́кара den Ánker líchten
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
перакі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.
1. Штуршком, махам перамясціцца цераз каго-, што-н.
П. цераз плот.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Распаўсюдзіцца з аднаго месца на другое.
Агонь перакінуўся з хаты на гумно.
3. перан. Перайсці на чый-н. бок, стаць прыхільнікам каго-, чаго-н. (разм.).
П. ў лагер паўстанцаў.
4. чым. Кінуць што-н. адзін аднаму.
П. мячыкам. П. словам (перан., разм.). П. жартамі (перан., разм.).
5. Перакуліцца, перавярнуцца на бок (разм.).
Воз перакінуўся ў канаву.
|| незак. перакіда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і перакі́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)