БЫ́ХАВА АБЛО́ГА 1654—55.

Праводзілася рас. войскам і ўкр. казакамі пад камандаваннем І.Н.Залатарэнкі ў час вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—67. Пачалася ў жн. 1654 і працягвалася з перапынкамі 11 месяцаў. Горад абаранялі мясц. шляхта, 18 харугваў мяшчан, сяляне Быхаўскага графства, 1000 чал. наёмнай пяхоты, асобнае фарміраванне з 1000 яўрэяў.

У сярэдзіне снеж 1654 войска гетманаў ВКЛ Я.Радзівіла і В.Гасеўскага дэблакіравала Стары Быхаў і заняло яго, адцясніўшы казакоў да Новага Быхава. У маі 1655 войска Залатарэнкі аднавіла аблогу. Паводле загаду Б.Хмяльніцкага Залатарэнка пакінуў каля горада заслон з пяхоты, а казакоў перавёў у цэнтр. Беларусь. Месца казакоў заняла армія кн. А.Н.Трубяцкога (11 палкоў). У пач. жніўня частка войскаў з-пад Старога Быхава была перакінута да Слуцка і на Панямонне, аднак у пач. кастр. сюды вярнуліся казакі і аблога горада аднавілася. 8 кастр. быхаўчане зрабілі вылазку, у выніку якой загінуў Залатарэнка. У гэты час адбылося паўстанне супраць казацкай старшыны, запарожскае войска страціла баяздольнасць і пайшло на Украіну. У канцы 1655 рас. войска вымушана было паступова здымаць аблогу горада. Канчаткова яна спынена ў сувязі з Віленскім перамір’ем 1656.

т. 3, с. 378

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

kręcić

незак.

1. круціць; варочаць;

2. круціць; скручваць;

kręcić głową — а) ківаць з сумненнем галавою;

ламаць галаву;

kręcić nosem — круціць носам, капрызіць;

kręcić film — здымаць фільм (кіно)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

hében

*

1.

vt

1) падыма́ць; спарт. вы́ціснуць (штангу)

2) павыша́ць, павялі́чваць

die Stímme ~ — павыша́ць го́лас

3) здыма́ць, выма́ць

aus der Érde ~ — выко́пваць з зямлі́

aus den Ángeln ~ — здыма́ць з заве́саў

4) вылуча́ць, падкрэ́слі- ваць, узмацня́ць (фарбы і да т.п.)

◊ éinen ~ — разм. перакулі́ць [кульну́ць] ча́рачку

2.

(sich)

1) падыма́цца

2) узвыша́цца, уздыма́цца

3) вылуча́цца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

cream [kri:m] n.

1. смята́нка, вяршкі́;

sour cream смята́на;

whipped cream узбі́тая смята́нка;

strawberries and cream клубні́цы/труска́лкі са смята́нкай;

skim the cream from the milk здыма́ць вяршкі́ з малака́

2. крэм;

chocolates with cream fillings шакала́д з крэ́мавай начы́нкай

3. крэм (касметычны сродак)

4. са́мае ле́пшае, цвет, краса́ (чаго-н.);

the cream of society цвет/краса́ грама́дства

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

knípsen

1.

vt

1) пстры́каць

Fáhrkarten ~ — кампасці́раваць біле́ты

2) разм. пстры́кнуць, уключы́ць

den Schálter [am Schálter] ~ — пстры́кнуць выключа́льнікам

3) разм. фатаграфава́ць, здыма́ць

2.

vi

1) пстры́каць (пальцамі)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

scum

[skʌm]

1.

n.

1) шумаві́ньне n., шум -у m., пе́на f.; на́кіп -у m.

2) informal ні́зкі, по́длы чалаве́к

scum of the earth — адкі́ды pl., падо́ньне грама́дзтва

2.

v.i.

1) пе́ніцца, пакрыва́цца пе́най або́ на́кіпам

2) здыма́ць пе́ну, на́кіп

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

учу́ць, учую, учуеш, учуе; зак., што і з дадан. сказам.

Разм.

1. Успрыняць слыхам які‑н. гук; пачуць. Прыслухаўся [Юрый] да цішыні ў хаце і ўчуў, як цікае ў сталовай гадзіннік. Мікуліч. Хлапец учуў незнаёмую гамонку ў двары. Быкаў.

2. Улавіць, зразумець тое, што гавораць. [Пракоп Асіна] развітальна памахаў рукохю і нешта праказаў. Вінцусь Шавель не ўчуў і перапытаў. Той выгукнуў на ўвесь голас: — Не забудзь пазваць на блінцы! Гартны.

3. Улавіць нюхам, чуццём. Лось па момант спыніўся, трывожна панюхаў паветра і, відаць, учуўшы небяспеку, неяк дзіўна падскочыў.. і шалёна рынуўся ў гушчар. Шчарбатаў. На пераездзе першы ўчуў нядобрае баец Пшанічны. Быкаў. Учуўшы добразычлівасць ў яго голасе, я наважыўся запярэчыць: — Дзядзька Зміцер! А можа не трэба тых вершаў здымаць? Я папраўлю. Лужанін. // Адчуць. Рука апухла і пасінела. Галіна зрабіла ўкол вышэй локця, — Леанід не ўчуў болю, — убінтавала. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

usuwać

незак.

1. ліквідаваць;

usuwać kurz — выціраць пыл;

usuwać śnieg — прыбіраць снег;

usuwać plamy — выводзіць плямы;

2. выдаляць; выключаць;

usuwać zęby — вырываць зубы;

usuwać ciążę — рабіць аборт;

3. звальняць; здымаць, адхіляць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

peel​2 [pi:l] v.

1. абіра́ць, лупі́ць; аблу́пліваць, адлу́пліваць;

peel a banana/an apple/a potato абіра́ць/чы́сціць бана́н/я́блык/бу́льбу

2. зла́зіць, абла́зіць, лупі́цца;

My skin always peels (off) when I have been in the sun. Калі я бываю на сонцы, мая скура заўсёды лупіцца.

peel off [ˌpi:lˈɒf] phr. v. зніма́ць, здыма́ць;

He peeled off his clothes and dived. Ён скінуў з сябе адзежу і нырнуў.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Прыма́ць 1, незак. тр. да прыня́ць (гл.) (ТСБМ, Нас., Мал.). Узыходзіць да прасл. *prijьmati, прэфіксальнага ўтварэння ад прасл. *jьmati, гл. мець. Сюды ж дзеясловы з захаваным ‑j‑: прыйма́ць ’прымаць (у розн. знач.)’ (Нас., Гарэц., Байк. і Некр.), прыйма́ты ’прыбіраць’ (драг., Сл. ПЗБ), прыймава́ць ’зазнаваць; цярпець’: не доведзи Богъ, што мы отъ его пріймуемъ (Нас.), ст.-бел. приимати, приимовати ’атрымліваць, браць; прымаць; прызнаваць’ (Ст.-бел. лексікон), ст.-слав., ст.-рус. приимати ’тс’, рус. дыял. прима́ть ’браць, атрымліваць; прымаць’; ’прыбіраць, здымаць’, прийма́ть ’прымаць, браць; зазнаваць (гора, няшчасце)’, приима́ть ’прымаць, браць да сябе; даваць прытулак’, ’запрашаць, ветліва сустракаць’, ’цярпець, зазнаваць (непрыемнасці, пакуты)’, укр. прийма́ти ’прымаць; атрымліваць, браць; цярпець, зазнаваць’, польск. przyjmować, дыял. przyjmać ’атрымліваць, браць’, серб.-харв. при́мати ’атрымоўваць, прымаць’ і пад.

Прыма́ць 2 ’браць мужа ў сям’ю жонкі’ (Ян.). Да прыма́ць 1 з вядомымі значэннямі, але, відаць, з захаваннем старой семантыкі, параўн. літ. priim̃ti ’прыняць зяця ў двор’, таксама рус. дыял. прима́ть ’пускаць у дом, да сябе’, укр. прийма́ти ’браць каго-небудзь у сваю сям’ю як мужа, зяця, нявестку і пад.’ Паводле Мартынава (Бел.-укр. ізал., 51), з’яўляецца балтыйскім пранікненнем, што магчыма прыняць толькі для часткі беларускіх і ўкраінскіх гаворак. Параўн. прыма́к (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)