праз, прыназ. з В.
1. Цераз што-н., цераз унутранасць чаго-н.
Глядзець п. акно.
Праязджаць п. вароты.
Ісці п. лес.
2. Цераз які-н. час або мінуўшы якую-н. прастору.
Прыеду п. месяц.
3. Пры дапамозе каго-, чаго-н.
Паведаміць п. сяброў.
Пісаць слова п. злучок.
4. Паўтараючы ў якія-н. прамежкі.
Ставіць тычкі п. пэўную адлегласць.
5. Па прычыне, па віне каго-, чаго-н.
Разышліся п. дробязь.
П. цябе ўсе непрыемнасці. 6, Ужыв. пры абазначэнні дзеяння, якое суправаджаецца ці перарываецца іншым дзеяннем. Усміхнуцца п. слёзы.
Пачуць п. сон.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
піро́г (род. пірага́) м. пиро́г;
◊ варо́ты пірага́мі падпёрты — (дзе, у каго) ирон. ворота́ пирога́ми подпёрты (где, у кого);
у чужы́х рука́х п. вялі́кі — в чужи́х рука́х пиро́г вели́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
пашлёпаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм.
1. каго. Шлёпаць некаторы час; шлёпнуць некалькі разоў. Сцёпка замяўся, а стрэлачнік атакаваў яго яшчэ больш энергічна.., а потым пашлёпаў Сцёпку па плячы і сказаў: — Трэба, брат, многа павучыцца, каб ведаць маленькае. Колас.
2. Пайсці шлёпаючы. Мар’яна адчыніла вароты, каровы ўвайшлі ў двор, Зміцер босымі нагамі пашлёпаў за імі. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
таро́пкі, ‑ая, ‑ае.
Які спяшаецца (часцей пра чалавека). Разам з таропкім натоўпам пасажыраў праз шырокія вароты станцыі Леанід выйшаў у горад. Шахавец. // Уласцівы таму, хто спяшаецца, робіць што‑н. паспешна. [Алёшка] чуў .. частыя таропкія крокі [Рэні] на садовай сцежцы. Лынькоў. Рухі ў Тарасевіча былі таропкія, нібы яму было нялоўка, і гэты стан гаспадара пачаў перахавацца і Рыгору. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Наворысты ’пахілены (пра дрэва)’ (лельч., Нар. лекс.), ’пахілы, нахілены (пра дрэва)’ (ТС). Відаць, належыць да вялікай групы слоў з коранем ‑ver‑j‑vor‑, якія абазначаюць розныя жэрдкі, рычагі, загароды і пад., параўн. палес. вор ’плот у дзве ці тры жэрдкі’, укр. ворина ’калок у частаколе’, забора ’калок, якім закрываюць вароты’, славен. navor ’рычаг’ і інш., усе да *verati ’ўсоўваць’. Гл. вор 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
укаці́цца сов., прям., перен. вкати́ться;
мяч ~ці́ўся ў варо́ты — мяч вкати́лся в воро́та;
расчыні́ліся дзве́ры, і ў пако́й клубко́м ~ці́ўся хло́пчык — распахну́лась дверь, и в ко́мнату клубко́м вкати́лся мальчуга́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Auro quaque janua panditur
Любыя дзверы адчыняюцца золатам.
Любая дверь открывается золотом.
бел. І ў рай вароты адчыняюцца залатымі ключамі. Грашмі і на тым свеце дагодзіш. За свой грош усюды харош. Капейка камень дзяўбе. За грошы і Бога купіш.
рус. Золотой ключик все двери открывает. Алтын сам ворота отпирает и путь очищает. Золотой молоток и железные двери отворяет. Золотой молоток пробьёт железный потолок.
фр. Clé d’or ouvre toutes les portes (Золотой ключ открывает все двери).
англ. A golden key opens every door (Золотой ключ открывает все двери).
нем. Gold geht durch alle Türen außer der Himmelstür (Золото проходит через все двери, кроме дверей неба). Goldener Schlüssel öffnet alle Tore (Золотой ключ открывает все ворота).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
гол м спарт Tor n -(e)s, -e, Tréffer m -s, -, Tórschuss m -es, -schüsse;
забі́ць гол ein Tor schíeßen*;
прапусці́ць гол éinen Tréffer éinstecken;
гол у свае́ варо́ты Éigentor n;
гуле́ц, які забі́ў гол Tórschütze m -n, -n;
гол! Tor!
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
По́льны ’палявы’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Гарэц., Касп., Сл. ПЗБ), ’які пасецца ў полі’ (Нас.), ’які працуе ў полі’ (Сцяшк. Сл.), ’які жыве ў бязлеснай мясцовасці’ (Сл. ПЗБ), польныя дзверы ’другія дзверы, вароты, якія выходзяць у поле’ (Мат. Гом.), польны ’палявы; дзікі’ (ЖНС), ст.-бел. польныи ’палявы’ (Сл. Скар.); параўн. польск. polny ’палявы’, чэш. polní, славац. poľný ’тс’. Словаўтваральная мадэль, як воля — вольны. Гл. поле.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запе́рціся, ‑пруся, ‑прэшся, ‑прэцца; ‑промся, ‑працеся; пр. запёрся, ‑перлася і ‑пёрлася; зак.
1. Знаходзячыся дзе‑н., замкнуць дзверы на замок, засаўку і пад.; закрыць уваход да сябе. Пік ужо раззлаваўся і, насварыўшыся на жонку, запёрся ў бакоўцы. Быкаў. // перан. Адасобіцца, адмежавацца ад навакольнага свету. Заперціся ў чатырох сценах.
2. Замкнуцца, зачыніцца. Вароты запёрліся.
3. Зак. да запірацца (у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)