они́ два часа́ сража́лись в ша́хматы яны́ дзве гадзі́ны змага́ліся (гуля́лі) у ша́хматы; см.срази́ться.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ночж. Nacht f -, Nächte;
нача́мі [па нача́х] nachts;
за ноч (хутка) über Nacht, von héute auf mórgen;
цэ́лымі нача́мі nächtelang;
на ноч vor dem Schláfengehen;
з наступле́ннем ночы bei Éinbruch der Nacht;
паля́рная ноч Polárnacht f;
бе́лыя ночы wéiße Nächte
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
найбо́льш, прысл.
1. Больш за ўсё, больш за іншых; асабліва. Сусветная вайна цягнулася ўжо чацвёрты год. І найбольш, далася яна нашай краіне, прынамсі Беларусі.Дуброўскі.Аднаго бацьку найбольш цягнула дахаты. Маці пратэставала, бунтавалася, не хацела [ехаць].Пестрак.
2. У спалучэнні з якасным прыметнікам утварае найвышэйшую ступень апошняга. Найбольш яркі. Найбольш прыгожы. □ Тут было найбольш страшнае месца дарогі, бо з гэтым лесам было звязана ў мяне многа апавяданняў аб страхах і розных выпадках, якія налучаліся тут з людзьмі.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нара́давацца, ‑дуюся, ‑дуешся, ‑дуецца; зак., накаго-што, зкаго-чаго, каму-чаму і без дап.(звычайназадмоўем «не» ідзеясл. «магчы»).
Уволю, многа парадавацца. Маці не нарадуецца на сына. □ Падзеі, як хвалі, ляцелі адна за адной, і іх ледзь паспявалі адзначаць: не паспееш нарадавацца адной, як за ёй ужо — другая, новая.Ракітны.[Дзятліха] нарадавацца не магла з Васіля: дабіўся свайго, дабіўся, чаго хацеў, — у людзі, лічы, выйшаў.Мележ.[Стасік] вучыўся так, што настаўнікі не маглі нарадавацца.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пасла́ннік ’дыпламат рангам ніжэй за пасла’, ’пасланец’ (ТСБМ). Зрус.посланник ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыстарэ́каць ’марудзіць з работаю за размоваю’ (Бяльк.), прыстарэ́ка ’жарт’ (Касп.). Гл. прастарэ́ка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тро́псікі мн. л. ‘?’ (Шымк. Собр.). З-за адсутнасці тлумачэння значэння застаецца няясным.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змага́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1.зкім. Біцца, ваяваць са зброяй у руках. — Я прыйшла сюды не для таго, каб ратавацца ад смерці. Я прыйшла змагацца, помсціць ворагу, а не берагчы сябе для мужа.Шамякін.Той, хто сынам можа звацца Беларускай стараны, Будзе да канца змагацца На крутых франтах вайны.Астрэйка.// Спаборнічаць у чым‑н. [Сухавараў] лічыў сябе вельмі цікавым кавалерам, з якім такому настаўніку змагацца ніякім чынам немагчыма.Колас.//перан. Уступаць у сутыкненне (пра пачуцці, імкненні і пад.). Толя маўчаў, і ў душы яго змагаліся тры пачуцці: прыкрая злосць на старога .., нейкі сорам і боязь, што .. ён, дзед партызанскі, бачыць і ведае ўсё.Брыль.
2.зчым,супрацьчаго. Супраціўляцца чаму‑н., імкнуцца перамагчы або знішчыць што‑н. Змагацца супраць вайны. □ — Яшчэ пяць хвілін я паляжу, і тады буду будзіць Скабакова, — думаю я і змагаюся з цяжкай дрымотай.Чорны.
3.зашто. Адстойваць, абараняць што‑н., дамагацца чаго‑н. Змагацца за мір. Змагацца за тэхнічны прагрэс. □ [Фёдар Мікалаевіч:] Вадзіцелі з экскаватаршчыкамі змагаюцца за перавыкананне тэхнічных норм.Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БРАДЫКАРДЫ́Я
(ад грэч. bradys павольны + kardia сэрца),
памяншэнне колькасці сардэчных скарачэнняў у мінуту: у дарослых менш за 60 удараў, у дзяцей першага года жыцця менш за 115, у дзяцей 3—5 гадоў менш за 100, пасля 7 гадоў менш за 80 удараў.
Найчасцей брадыкардыя ўзнікае пры запаволенай выпрацоўцы імпульсаў у сінусавым вузле — сінусавая брадыкардыя. Яна назіраецца ў трэніраваных спартсменаў, пажылых людзей як адзін з сімптомаў пры многіх захворваннях: інфекцыі (асабліва ў перыяд папраўкі), інфаркце міякарда і інш. Брадыкардыя адзначаецца пры павышаным унутрычарапным ціску (пры пухлінах мозга, менінгіце, кровазліцці ў галаўны мозг), можа быць сімптомам вегетатыўных дысфункцый пры павышаным тонусе блукаючага нерва. Запаволенне скарачэнняў сэрца (менш за 60 удараў у мін у дзяцей, да 40 — у дарослых) можа быць звязана з сінаурыкулярнай 2:1 або поўнай блакадай. Лячэнне брадыкардыі тэрапеўтычнае, у цяжкіх выпадках хірургічнае.