ула́н, ‑а, м.
У арміі царскай Расіі і некаторых замежных арміях — салдат або афіцэр лёгкай кавалерыі. Паток войск плыве і плыве па галоўнай вуліцы.. Пяхотныя часці, сапёрныя, артылерысты, уланы... Пестрак.
[Польск. ułan з тур.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ра́тнік 1 ’воін, баец, салдат’ (ТСБМ), ’ваяўнік’ (Нас.). Да ратны 1, раць (гл.).
Ра́тнік 2 ’вялікі, звычайны селядзец’ (Нас.). Няясна. Магчыма, ад ратнік 1, параўн. рус. бе́шеная сельдь, бе́шенка, весёлая рыба (гл. Ліндберг-Герд, Словарь, 69–70), што называюць розныя віды селядцоў, відаць, з-за іх баявога (“ваяўнічага”) характару. Параўн. і наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мя́са, -а, н.
1. Туша ці частка тушы забітых жывёл, птушак, што ідуць у ежу.
Свежае м.
Варанае м.
2. Мяккая частка пладоў, ягад; мякаць (разм.).
◊
Выдраць (вырваць) з мясам (разм.) — пра гузік, аплік: адарваць разам з кавалкам тканіны, скуры.
Гарматнае мяса — пра салдат, якіх пасылаюць на смерць.
|| прым. мясны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Мясная жывёла (якая гадуецца на мяса). Есці мясное (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
рассмяя́цца, ‑смяюся, ‑смяешся, ‑смяецца; зак.
Пачаць смяяцца гучна, на поўную сілу; засмяяцца. Нехта з салдат не да ладу рассмяяўся. Лынькоў. [Дзяўчына] не магла ўстрымаць усмешкі, а цяпер дык і зусім рассмяялася. Маўр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
башыбузу́к
(тур. bašybozuk)
1) салдат нерэгулярных турэцкіх войск у 18—19 ст.;
2) перан. грубы, бязлітасны, жорсткі чалавек.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
абстрэ́лены, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і абстраляны (у 2 знач.). Палонны, відаць, быў абстрэлены салдат, бег ён заломваючы крута ўбок, часам падаў, хуценька ўсхватваўся з зямлі і зноў імчаў наперад. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўзво́дна, прысл.
Узводамі, адзін узвод за другім. Пастроіўшы салдат паўзводна, капітан перад кожным узводам паставіў пэўную задачу. Сіняўскі. Прывал скончыўся. Калона паўзводна, рассыпаўшыся ланцужкамі, пайшла ярамі і пералескамі на пярэдні край. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры́йсце, ‑я, н.
Разм. Тое, што і прышэсце. За плячыма ў салдат блукала па полі смерць .. Закружыўшыся ў віхорных скоках, яна насілася над полем за акопамі і папярэджвала аб сваім прыйсці. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суве́й, ‑я, м.
Разм. Гурба снегу, намеценая ветрам. Вясновае сонца з вятрамі ў хаўрусе Зганялі сувеі з зямлі. Кірэенка. Салдат ёмка поўз па сувею, падміргваючы дзеду, да калючага дроту за сялом. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тры́ста, трохсот, тромстам, трымастамі, (аб) трохстах, ліч. кольк.
Лік і лічба 300. Трыста дзеліцца на пяць. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 300. Трыста чалавек. □ — Трыста вёрст прайсці? За суткі? — Проста здзіўлен быў салдат. Прыходзька.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)