Перапу́ць ’частка шляху, пераход’ (паўн.-усх., КЭС), рус.паўн.перепу́ть ’дарога, шлях’, смал. ’частка шляху’. Утворана, як пераход ці перапу́да (гл.). Да пера- і пуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пераця́міць ’перавучыцца’ (Шпіл.). Да пера- і цяміць ’кеміць’ (гл.), хаця семантыка аформілася пры ад’ідэацыі лексемы цёмны ’невучоны, няграматны’, г. зн. ’перамяніцца з няграматнага ў навучанага, кемлівага’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перая́да ’прыкры, надаедлівы чалавек’ (Сцяшк. Сл.), перэе́да ’нерваванне; той, хто нервуе, раздражняе’, перэеда́цца ’нервавацца, раздражняць адзін аднаго’ (ТС). Да пера- (гл.) і ⁺ядзіць < прасл.*editi (sę), параўн. рус.пск., цвяр.перее́дки ’злосная сварка’, польск.jadzić się, jedzić się ’злавацца’, чэш.jedit ’тс’, ст.-чэш.jěditi ’раздражняць’, славен.jezíti, jáditі ’злаваць’, серб.-харв.је́дити ’тс’, ја̏дити ’скардзіцца; прыносіць пакуты’ (Трубачоў, Эт. сл., 6, 40). Тураўскае перэе́да ’абжора’ (ТС) да пера- і е́сці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перадра́за ’крыўлянне, карыкатура’ (Бяльк.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне з суф. ‑а (< і.-е.*‑ā), які надае назоўніку значэнне абстрактнасці (Слаўскі, SP, 1, 59–60). Да пера- і дражні́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перакалаці́ць (пэрэколоты́ты) ’шмат разоў узараць (пра поле)’ (Выг.). Фармальна ўзыходзіць да пера- і калаці́ць (гл.), аднак у апошнім значэнне ’араць’ адсутнічае. Магчыма, збліжанае з мяшаць ’пераворваць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перарадава́ць ’пералічыць (усіх, многіх)’ (ст.-дар., Сл. ПЗБ). Да пера- і радаваць ’абходзіць усіх па чарзе; наведваць па парадку’ (Мас.), якое з польск.rzędować ’ставіць у рад’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перашарсці́ць ’знішчыць, прамарнатравіць’ (Нас., Юрч.), перашараваць ’знішчаць, растрачваць, перавесці’ (Юрч. СНЛ). Да пера (гл.) і тшарсціць, семантыка якога відочная з тлумачэння ў Насовіча — ’перанасіць па адной шарсцінцы’.