1. Які не мае адхіленняў ад чаго‑н., пастаянны; нязменны. Няўхільны рост прадукцыйнасці працы. Няўхільны ўздым матэрыяльнага дабрабыту.// Цвёрды, непахісны. Галадай заўжды ведаў, чаго хацеў, і быў няўхільны ў сваіх намерах.Быкаў.Без прынук мы імкнём, няўхільныя, да мэты, прыгажэем, як і горад гэты, што ўзнялі яднаннем душ і рук.Русецкі.
2. Такі, што нельга парушыць, які не падлягае змяненню; абавязковы. Няўхільны закон.
3. Які непазбежна вынікае з абставін; немінучы. І чуе Цімох — і пад ім Звісае няўхільная кара.Колас.А здаралася ўсё гэта, калі ўспамінаць па парадку, не так сабе, .. а, як напэўна сказаў бы інжынер Лось, у выніку няўхільнага і заканамернага развіцця падзей.Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перавы́сіць паўнамо́цтвы die Vóllmacht überschréiten*;
перавы́сіць ула́ду die Macht missbráuchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
übertreten
I übertreten
*vi(s)
1) вы́йсці з бераго́ў
2) (zu D, in A) перайсці́ (у іншую арганізацыю, на чый-н. бок)
II übertréten
*vt
1) пераступі́ць (межы)
2) пару́шыць (закон)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ка́рта, -ы, ДМ ка́рце, мн. -ы, карт, ж.
1. Зменшаны чарцёж зямной паверхні, зорнага неба або паверхні якой-н. планеты.
Геаграфічная к.
К.
Месяца.
Астранамічная к.
2. Адзін з цвёрдых папяровых лісткоў, якія складаюць калоду для гульні і адрозніваюцца паміж сабой па намаляваных на іх умоўных фігурах або ачках чатырох масцей.
Калода карт.
3.мн. Гульня пры дапамозе калоды такіх лісткоў.
Гульня ў карты.
4. Бланк для запаўнення якімі-н. звесткамі.
Санаторная к.
◊
Зблытаць карты — разладзіць, парушыць чые-н. планы, намеры.
І карты ў рукі — пра таго, хто мае ўсе магчымасці, умовы для чаго-н.
Карта біта — пра чый-н. правал, пройгрыш.
Раскрыць карты — перастаць трымаць у тайне свае планы і намеры.
Ставіць на картушто — рызыкаваць чым-н., спадзеючыся на выгаду, выйгрыш.
|| прым.карцёжны, -ая, -ае (да 3 знач.) іка́ртачны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упіса́цца, упішуся, упішашся, упішацца; зак.
1. Запісацца куды‑н. Калгас у сяле арганізаваўся зімой яшчэ. Туды ўпісалася гаспадароў сорак.Навуменка.
2.Разм. Умясціцца на якой‑н. прасторы, у межах чаго‑н. Вока набліжалася да акуляра прыцэла. Сілуэт бамбардзіроўшчыка ўпісаўся ўжо ў першы бліскучы круг, потым у другі і нарэшце стаў на перакрыжаванне.Алешка.
3.перан. Арганічна ўвайсці ў акаляючае асяроддзе, структуру чаго‑н., не парушыць гармоніі з чым‑н. [Металічныя вышкі] неяк адразу прывычна ўпісаліся ў зялёны палескі пейзаж.Кірэйчык.У прывычны пейзаж утульных катэджаў, спартыўных залаў, манежаў ўпісаліся стрэлы вежавых кранаў.«Звязда».Паглядзіце, як па-свойску і арганічна ўпісаліся ў яго [Барадуліна] «Блакаду» народныя замовы, загадкі, прымаўкі: «На моры на Кіяні, на быстрым буяні стаіць ліпавы куст...»«Маладосць».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умо́ва, -ы, мн. -ы, умо́ў, ж.
1. Акалічнасць, ад якой што-н. залежыць.
Гэта магчыма пры адной умове.
2. Патрабаванне, якое прад’яўляецца адным з дагаворных бакоў.
Назавіце вашу ўмову.
Умовы міру.
3. Пісьмовая або вусная дамоўленасць, згода.
Выканаць умову.
Парушыць умову.
4.мн. Правілы, устаноўленыя ў якой-н. галіне дзейнасці, жыцця.
Умовы карыстання электрычнымі прыборамі.
5.мн. Абставіны, у якіх працякае або пры якіх адбываецца што-н.
Кліматычныя ўмовы.
Жыллёвыя ўмовы.
Падрыхтоўка прадпрыемства да работы ў зімовых умовах.
Праца ў добрых умовах.
Для спецыялістаў — усе ўмовы (гэта значыць добрыя ўмовы для жыцця; разм.).
6. звычайна мн. Даныя, патрабаванні, з якіх неабходна зыходзіць.
Умовы доследу.
◊
Ва ўмовахчаго, у знач.прыназ. з Р — пры наяўнасці чаго-н. навакольнага, спадарожнага.
Працаваць ва ўмовах пастаяннага напружання.
Пры ўмовечаго, у знач.прыназ. з Р — пры залежнасці ад чаго-н., абумоўленасці чым-н.
Гэта можна выканаць пры ўмове добрага надвор’я.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абавя́зак, -зку м.
1. обя́занность ж.; долг;
усеагу́льны во́інскі а. — всео́бщая во́инская обя́занность;
правы́ і ~зкі грамадзя́н — права́ и обя́занности гра́ждан;
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
stören
vt
1) перашкаджа́ць, заміна́ць (каму-н.)
2) непако́іць, турбава́ць (каго-н.)
3) паруша́ць (што-н.)
lássen Sie sich nicht ~ ! — не турбу́йцеся!
j-n in [aus] der Rúhe ~ — пару́шыць чый-н. пако́й
4) тэх. скажа́ць
den Rúndfunk ~ — заглушы́ць радыёперада́чу
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
прарва́ць, ‑рву, ‑рвеш, ‑рве; ‑рвём, ‑рвяце; зак.
1.што. Разадраць, утварыўшы дзірку. Сухі корань прарваў шынель і прайшоў навылёт.Чорны.
2.безас.што. Моцным напорам прамыць дзірку ў чым‑н., разбурыць перашкоду (пра ваду). Цяпер не хапае толькі, каб прарвала плаціну, і тады паляціць усё ўніз.Броўка.//без дап. Лопнуць (аб нарыве). Нарыў прарвала.
4.што. Зрабіць радзейшым, вырваўшы частку раслін. Прарваць цукровыя буракі.
5.што. Парушыць (цішыню, маўчанне і пад.). Раптам у бакавым калідоры цішыню прарваў прарэзлівы мужчынскі крык.Новікаў.
6.безас.каго і без дап.Разм. Аб раптоўным пераходзе ад бяздзеяння ці спакойнага стану да якога‑н. інтэнсіўнага дзеяння. Нарэшце краўца прарвала: падскочыў з услончыка, насунуў аблавушку і.. рынуўся да дзвярэй.Рылько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wystąpić
зак.
1. выступіць;
wystąpić z koncertem — выступіць з канцэртам;
wystąpić do walki — узяцца за барацьбу;
wystąpić przeciw prawu — парушыць закон;
wystąpić do kogo — звярнуцца да каго;
2. выйсці; пайсці;
wystąpić z brzegów — выйсці з берагоў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)