по́ўнач ​1, ‑ы, ж.

1. Адзін з чатырох напрамкаў свету, супрацьлеглы поўдню. Я паспрабаваў абмацваць дрэвы ў надзеі на тое, што па імху на ствалах вызначу поўдзень і поўнач. Анісаў. Увесь май з поўначы налятаў калючы вецер, сек буйным дажджом адубелую за зіму зямлю. Асіпенка. На поўначы святлела паласа суцэльнай зары. Брыль. // Мясцовасць, частка краіны, мацерыка, размешчаная ў гэтым напрамку. Поўнач СССР.

2. Мясцовасць, краіна з халодным кліматам. // (з вялікай літары). Палярная зона зямнога шара; Арктыка.

по́ўнач ​2, ‑ы, ж.

Сярэдзіна ночы, 12 гадзін ночы. Было за поўнач, калі скончыўся сход. Дуброўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гадзі́нны, ‑ая, ‑ае.

1. Які працягваецца гадзіну (у 1 знач.). Гадзінная лекцыя. // Атрыманы за гадзіну, разлічаны на кожную гадзіну. Гадзінная прадукцыя. Гадзінная норма.

2. Разм. Назначаны на гадзіну дня або гадзіну ночы. Адправіцца гадзінным рэйсам.

•••

Гадзінны пояс гл. пояс.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падсве́т, ‑у, М ‑свеце, м.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. падсвяціць.

2. Дадатковае святло ад чаго‑н. Такія ночы, не светлыя і не цёмныя, з серабрыстым падсветам месяца-поўні, ірдзеннем зорнага неба, бываюць на стыку лета і восені. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

патэфо́н, ‑а, м.

Музычны апарат для прайгравання пласцінак з гукавым запісам на іх. На танцпляцоўцы пад соснамі патэфоп бясконца іграў гэтую пласцінку да позняй ночы. В. Вольскі. Завялі патэфон, ложкі паставілі адзін на другі, каб можна было танцаваць. Шахавец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыцішэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.

Разм. Тое, што і прыціхнуць (у 1 знач.). З наступленнем ночы горад прыцішэў. Гоман прыцішэў. □ Вера прыцішэла і амаль не ўтыкалася ў гутарку. Зарэцкі. Костусь асеў і прыцішэў у тыя дні, хадзіў сам не свой. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шкума́т, ‑а, М ‑маце, м.

Разм. Абрывак, абрэзак; асобная частка (тканіны, адзення, скуры і пад.). Максім Ус адной рукою адцягнуў.. [Івана] за свіран, перавязаў рану шкуматом кужэльнай кашулі. Грахоўскі. Да самай ночы, грызучыся між сабой, .. [шкуру] цягалі, рвалі на шкуматы сабакі. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

поко́йный​I

1. (спокойный) спако́йны; (тихий) ці́хі;

поко́йное мо́ре спако́йнае (ці́хае) мо́ра;

2. уст. (удобный) выго́дны; (уютный) уту́льны;

◊

поко́йной но́чи до́брай но́чы, дабра́нач;

будь поко́ен будзь спако́йны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ноч, -ы, мн. но́чы, начэ́й, нача́м, нача́мі, нача́х, ж.

Частка сутак з вечара да раніцы.

Не спаць начамі.

Зорная н.

○

Палярная ноч — частка года за Палярным кругам, калі сонца не падымаецца над гарызонтам.

◊

Ноч у ноч — кожную ноч.

Рабінавая ноч — цёмная летняя ноч з громам, маланкай, праліўным дажджом або толькі з бесперапыннымі зарніцамі.

|| ласк. но́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж., но́чанька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж. і но́чачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. начны́, -а́я, -о́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

глу́пасць

1. Глухое месца, глуш (Сал., Слаўг.).

2. Апаўночы (Сал., Ст.-дар.); сярэдзіна ночы, позні час (Жытк., Слуцк. Сержп. Грам. 48, Стол.). Тое ж глу́пась (Сал.), глупа́сь (Ст.-дар.).

□ в. Глу́пікі (1654; в. Мі́рная з 1964) Мсцісл.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

няўда́ча, ‑ы, ж.

Адсутнасць удачы, поспеху. Паўдня прахадзілі мы дарэмна па лесе, так і не сустрэўшы ніводнага птушынага следу. Засмучаныя няўдачай, мы прыселі на паляне адпачыць. Ігнаценка. Бяссонныя ночы, творчае напружанне, праца, праца, няўдачы і пошукі — вось чым быў для .. [Веры] будынак тэатра. Мікуліч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)