аўт
(англ. out = па-за)
1) становішча ў спартыўных гульнях, калі мяч або шайба выходзіць за межы спартыўнай пляцоўкі;
2)каманда суддзі на рынгу, якая азначае, што баксёр у накаўце.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Вы́вад 1 (БРС) ’заключэнне’ (Др.-Падб., Яруш.), укр. вивід ’вывад, вынік’, рус. вывод ’заключэнне, вынік’, польск. wywód ’доказ, тлумачэнне, высвятленне’, чэш. vývod ’вывад, заключэнне’, славац. vývod ’тс’. Утворана бязафіксным спосабам ад дзеяслова выво́дзіць (да вадзі́ць), значэнне ’заключэнне, вынік’ другаснае на падставе першаснага ’вывядзенне каго-небудзь або чаго-небудзь за межы чаго-небудзь’ (Шанскі, 1, В, 219; Брукнер, 628).
Вы́вад 2, ву́вод: «ейцэ на вуводзі», г. зн. ’наклюнутае’ (КСТ). Утворана шляхам зваротнай дэрывацыі ад выво́дзіць ’выседжваць (яйка)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ненатура́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Не прыроднага паходжання; штучны. Ненатуральны шоўк.
2. Такі, якога не бывае ў прыродзе, які выходзіць за межы звычайнага. З-за лесу падымалася і расплывалася па небе ненатуральная чырвань. Шамякін. Здаюцца ненатуральнымі пры чорных бровах высока ўзбітыя белыя валасы. Навуменка.
3. Фальшывы, штучны; няшчыры. Як бы хочучы пацвердзіць свае апошнія словы,.. [Юркевіч] рассыпаўся дробным ненатуральным рогатам. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зні́шчыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., каго-што.
Згубным уздзеяннем спыніць існаванне каго‑, чаго‑н. Знішчыць ваўкоў. □ На зямлі сваёй ворага знішчу, як гадзюку, яго растапчу. Астрэйка. // Ліквідаваць. Знішчыць прыгнёт. □ Была тады ўжо ў вёсцы думка — зусім знішчыць межы і вузкія палоскі. Чорны. [Лабановіча] займала адна думка: як знішчыць даклад, каб не папаў ён у рукі паліцыі? Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АДЭНАКАРЦЫНО́МА
(ад адэна... + грэч. karkiōma пухліна),
залозісты рак, злаякасная пухліна, якая можа развівацца з залозістага эпітэлію. Гісталагічна выяўляюцца ўнутрыклетачныя парушэнні ядзерна-плазматычных суадносін (павелічэнне ядра), полімарфізм клетак і інш. Характарызуецца інвазіўным ростам — за межы базальнай мембраны, без пэўнай мяжы. Найб. частыя адэнакарцынома малочнай залозы, страўніка, кішэчніка. Лячэнне камбінаванае: хіміка-прамянёвая тэрапія і хурургічнае.
т. 1, с. 145
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
перавы́сіць, -вы́шу, -вы́сіш, -вы́сіць; -вы́шаны; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Быць большым па колькасці, памеры, вазе і пад.
Вага спартсмена перавысіла 100 кг.
2. што. Перавыканаць норму, план і пад.
П. норму выпрацоўкі.
3. што. Выйсці за межы дазволенага.
П. свае паўнамоцтвы.
П. хуткасць руху.
4. каго (што). Аказацца лепш за каго-, што-н. у якіх-н. адносінах.
П. усіх сваёй спрытнасцю.
|| незак. перавыша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. перавышэ́нне, -я, н.
План выкананы з перавышэннем.
П. улады.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сфе́ра ’шар ці яго паверхня знутры’, ’прастора дзеяння; межы распаўсюджвання’ (ТСБМ), сфэ́ра ’абшар, на які сягаюць сілы, уплывы нябеснага цела; круг уплыву’ (Ласт.), ’абсяг’ (Некр. і Байк.). Ст.-бел. спе́ра (сфе́ра) ’сфера, арбіта планет’, XV ст. < ст.-польск. sfera, spera < лац. sphaera ад грэч. σφατρα ’шар, мяч, ядро’ (Булыка, Лекс. запазыч., 139). Сучаснае слова можа быць паўторным запазычаннем з рус. сфе́ра, дзе з XVII ст. праз польск. sfera або ням. Sphaere, якія, далей, да той жа крыніцы; гл. Фасмер, 3, 815.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wydalenie
н. выдаленне, выключэнне; звальненне;
wydalenie z granic państwa — выдаленне за межы краіны; выгнанне;
wydalenie ze służby — звальненне са службы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
межавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які ўстанаўлівае, абазначае мяжу паміж чым‑н. Межавы знак. Межавы капец. □ Паўз дарогу бялелі каморніцкія тычкі і межавыя слупы. Чорны. // Такі, у якім вызначаны межы, граніцы якіх‑н. зямельных ўчасткаў. Межавыя кнігі.
2. Які мае адносіны да межавання, прызначаны для межавання. Межавая інструкцыя. Межавы ланцуг.
3. у знач. наз. межавы́, ‑ога, м. Спецыяліст па межаванню; межавік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
размежава́ць, ‑мяжую, ‑мяжуеш, ‑мяжуе; зак., каго-што.
1. Раздзяліць, правёўшы межы, граніцы. Размежаваць поле. □ Старыя сябры і прыяцелі, Турсевіч і Лабановіч, размясціліся ў кватэры найлепшым чынам. Усё падзялілі, размежавалі, і ніводзін ні ў чым не замінаў другому. Колас.
2. перан. Аддзяліць, адмежаваць адно (аднаго) ад другога. Адкрыла [Стэфа] вочы, але не адразу размежавала тое, што перажыла, і тое, што ўбачыла. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)