абабе́гчы, абабягу́, абабяжы́ш, абабяжы́ць; абабяжы́м, абабежыце́, абабягу́ць; абабе́г, -гла; абабяжы́; абабе́ганы; зак., каго-што.
1. без дап. Бягом зрабіць круг вакол каго-, чаго-н.
А. гумно.
А. вакол дома.
2. Бегучы, абмінуць каго-, што-н.
Абабег нас толькі адзін спартсмен.
3. Паспешліва, бегаючы, пабываць у многіх, у розных месцах.
А. ўсіх суседзяў.
4. перан. Хутка распаўсюдзіцца, стаць вядомым.
Навіна абабегла ўсю вёску.
|| незак. абабяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ВЕРТЫКА́Л
(ад лац. verticalis стромы),
вялікі круг нябеснай сферы, які праходзіць праз зеніт, надзір і зададзены пункт на ёй. Вертыкал, што праходзіць праз пункты Пн і Пд, наз. нябесным мерыдыянам, праз пункты У і З — першым вертыкалам. Гл. таксама Нябесныя каардынаты.
т. 4, с. 106
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Вако́л, во́кал (БРС). Рус. около, польск. około, в.-луж. wokoło, н.-луж. hokoło, чэш. okolo, славац. okolo, макед. околу, серб.-харв. около. Да прасл. *kolo ’круг’. Гл. кола.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гіра-
(гр. gyros = кола, круг)
першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцце «кругавы рух».
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Краж ’ланцуг невысокіх гор’ (ТСБМ), ’камель, цурбан’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. кряж ’пагорак’, ст.-рус. кряжь ’брус’. Да kręžь, якое з’яўляецца аблаўтным варыянтам да krǫgъ ’круг, кольца’ (Фасмер, 2, 391).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перапёнка ’планка з адтулінай для млёна’ (іўеў., ЛА, 4). усх.-беласт. перэпёнка ’жалезны круг, які злучае рукаяткі плуга’ (Смул.). Відаць, утворана ад перапяць, перапнуць (гл.), параўн. польск. przepiąć ’счапляючы, ахопліваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тро́пік, ‑а, м.
1. Уяўны круг, які праходзіць паралельна экватару на адлегласці 23°27′ па поўнач або па поўдзень ад яго. Тропік Рака. Тропік Казярога.
2. Гарачы пояс зямнога шара, размешчаны паміж экватарам і гэтым кругам.
[Грэч. tropikos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
энцыклапеды́зм
(фр. encyclopedisme, ад гр. enkyklopaideia = круг ведаў)
шырокая ўсебаковая адукацыя, дасведчанасць у розных галінах ведаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
паля́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да полюса (у 1 знач.). Палярныя краіны. Палярныя льды. // Уласцівы для полюса. Палярны клімат. Палярная пурга. // Звязаны з даследаваннем полюса або раёнаў, якія прылятаюць да полюса. Палярная станцыя. Палярны лётчык. // Састаўная частка некаторых батанічных або заалагічных назваў. Палярны мядзведзь. Палярная сава. Палярная вярба.
2. Спец. Звязаны з наяўнасцю дадатных або адмоўных зарадаў. Палярныя групы атамаў.
3. перан. Цалкам супрацьлеглы. Палярныя погляды.
•••
Палярнае ззянне гл. ззянне.
Палярная ноч гл. ноч.
Палярны дзень гл. дзень.
Палярны круг гл. круг.
[Ад лац. polaris — палярны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кругля́к 1 ’кароткае тоўстае палена круглай формы’ (ТСБМ, П. С., Хар., Сцяшк., Янк. III, Шушк., В. В., Шат., Сл. паўн.-зах.). Гл. круглы.
Кругля́к 2 ’махавое балота з вадой’ (Яшк.). Гл. круг 8.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)