экватарыя́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да экватара, належыць яму. Экватарыяльны круг. □ У самым цёплым поясе Марса летам у пасляпаўднёвы час тэмпература дасягае 27 градусаў цяпла. «Беларусь». // Які знаходзіцца каля экватара, на экватары; які ўласцівы раёнам, размешчаным каля экватара. Экватарыяльныя краіны. Экватарыяльная расліннасць. Экватарыяльны клімат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
азна́чыцца сов.
1. (получить логическую характеристику) определи́ться;
2. (о направлении, пути) наме́титься;
3. перен. наме́титься, определи́ться;
~чылася ко́ла сябро́ў — наме́тился (определи́лся) круг друзе́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ring1 [rɪŋ] n.
1. пярсцёнак;
a gold ring залаты́ пярсцёнак;
a wedding ring заруча́льны пярсцёнак
2. ко́льца; ко́ла, круг;
a key ring ко́льца ад ключа́;
rings of smoke ко́льцы ды́му
3. цыркава́я арэ́на; рынг
4. канфо́рка
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Агу́льны, агулам ’супольна’, агул ’гурт’ (Нас., Др.-Падб.), ’круг’ (Яруш.), ст.-бел. огуломъ (1579) (Нас. гіст.), укр. вогул ’талака’, огулом ’агулам’, рус. огул, огулом, польск. ogół, ogółem, ст.-польск. oguł. Нельга разглядаць польскія словы як крыніцу ўсходнеславянскіх, паколькі ó < u (Развадоўскі, Wybór, 1, 300). Няма таксама іншых аргументаў у карысць запазычання насуперак Фартунатаву, BB, 6, 218 і Ягічу, AfslPh, 17, 292. Фартунатаў звязвае з разглядаемай групай слоў ц.-слав. глота ’натоўп’ (< gъlota, параўн. балг. глота ’чарада, натоўп’, серб.-харв. гло̏та ’сям’я, галота’, славен. gtota ’мноства’) і ст.-інд. gaṇáḥ ’натоўп’ і голы (праз такія формы, як чэш. zhola ’поўнасцю’). Не выключана, аднак, сувязь агул з прасл. gъlota (< gъl‑ota). Больш верагодным здаецца агул да гуляць (гл.) (Бернекер, 1, 361). Сумненне тут выключна семантычнага характару. Наступная семантычная паралель, магчыма, пацвярджае сутнасць гэтага супастаўлення. Прасл. kolo ’кола’ мае па розных дыялектах наступныя найбольш пашыраныя значэнні: ’круг, гурт, грамада, танец’, ст.-грэч. κύκλος мае тыя ж значэнні. Так, бел. агул ’круг, гурт’ можна генетычна звязаць з бел. гуляць ’іграць, танцаваць (штосьці рабіць калектыўна)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лыста́ ’шпар’ (Бяльк.). Да + ліства > ліштва (гл.), параўн. ням. Leiste ’круг, кант’, ’шляк, аблямоўка’. Слаўскі ж (5, 429) адносіць лексему лыста́ да паўн.-слав. lysta ’галёнка’. Аднак Ондруш (Slavia, 46, 423) указвае, што прасл. lystъ (і lysta) мела першаснае значэнне ’дошка’, а другаснае — ’косць, галёнка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цыкл
(гр. kyklos = круг)
1) сукупнасць узаемазвязаных з’яў, працэсаў, якая складае замкнёны круг развіцця (напр. вытворчы ц., ц. развіцця лічынкі);
2) закончаны рад твораў, лекцый, канцэртаў, аб’яднаных агульнай тэматыкай (напр. ц. вершаў);
3) пэўная група навук, дысцыплін (напр. гістарычны ц., прыродазнаўчы ц.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
паваро́тны Wénde-;
паваро́тны круг чыг Dréhscheibe f -, -n;
паваро́тны пункт, паваро́тны мо́мант Wénde f -, -n, Wéndepunkt m -(e)s, -e;
паваро́тны пункт у гісто́рыі éin histórischer Wéndepunkt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
амплуа́, нескл., н.
Пэўнае характэрнае кола роляў, якія выконваюцца акцёрам. Часта пішуць і кажуць, што роля Самахвальскага стаіць убаку, асобна, у маёй творчасці, што яна нібыта не ў маім амплуа. Сяргейчык. // перан. Круг заняткаў каго‑н. [Смірын:] — Дык якое ж ваша амплуа: артапедыя ці судова-медыцынская экспертыза? Алешка.
[Фр. emploi — ужыванне, роля.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ніку́ды, прысл.
Ні ў якое месца; ні ў якім напрамку. — Нікуды не адыходзь, Янік! — загадала [дзяўчынка] яму і заспяшалася хутчэй на круг. Лобан. Гляджу, а жанчыны, што ехалі са мною, ідуць наперадзе і нікуды не збочваюць. Кавалёў.
•••
Нікуды не варты гл. варты.
Нікуды не гадзіцца гл. гадзіцца 1.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пла́ўны, ‑ая, ‑ае.
Роўны, без рэзкіх пераходаў (аб рухах, гуках і пад.). Шырокі і плаўны круг зрабіў самалёт над полем. Краўчанка. Саша плаўнаю хадою пайшла да дзвярэй. Пестрак. У вялікай рэстараннай зале іграў аркестр, а сюды даляталі толькі прыглушаныя, плаўныя гукі, якія танулі ў вясёлым гармідары. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)