1. Які любіць падумаць, разважыць, дзейнічае правільна і разумна. Мірон быў больш разважлівы, спакойны хлопец, а Віктар — жвавы, імклівы.Маўр.— Яна [маці] жанчына разумная, разважлівая, ведае, што да чаго і як...Сачанка.
2. Які выяўляе разважлівасць, здольнасць разважаць. Гарачаму па натуры, рамантычнаму Валерыю якраз і не хапала яснага, разважлівага розуму і арганізатарскіх здольнасцей Кастуся Каліноўскага.Якімовіч.Крокі ў Сцяпана Захаравіча шырокія, цвёрдыя, гаворка разважлівая.Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
speech
[spi:tʃ]
n.
1) мо́ва, гаво́ркаf.
His native speech was Belarusian — Яго́ная ро́дная мо́ва была́ белару́ская
2) прамо́ва f., сьпіч -у m
to make a speech — вы́ступіць з прамо́вай
gift of speech — дар красамо́ўства
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
*Атверніцкая: «отве́рницкое наречие» (Рам.). Рус.отверница ’іншасказ’. Паводле Раманава, 9, 4: «гаворка называецца атверніцкай таму, што прататыпам яе тут была звычайная мова, але з «адварачваннем» складоў, г. зн. з перастаноўкай складоў, устаўкай паміж імі часціц». Параўн. яшчэ ў Даля отвертчивый ’хто ўмее адвярцецца’. Нельга быць упэўненым, што этымалогія Раманава не адлюстраванне народнай этымалогіі. Пры наяўнасці ў жаргонах значных гукавых змен цалкам магчыма ўбачыць у атверніцкі змену польск.ochwieśnicki (адкуль, паводле Арапава — РР, 1968, 4, 117; Этимология, 1964, 120, — рус.офеня, офенский). Гл. ахвес.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сказ1 ‘фраза, выказванне, выраз’ (ТСБМ, Ласт., Гарэц., Байк. і Некр.), ‘аповяд пра падзеі мінулага або сучаснасці’, ‘расказ, апавяданне’ (ТСБМ, Гарэц., Др.-Падб.), ‘вымаўленне, гаворка’ (ТС). Нулявы дэрыват ад сказаць (гл. казаць); параўн. рус.сказ ‘паданне, апавяданне’. Як граматычны тэрмін лічыцца арыгінальным утварэннем без семантычных паралеляў у іншых мовах (Бідэр, Зб. Мальдзісу, 331), калі не лічыць семантычнай паралеллю чэш.věta ‘сказ’ ад старога кораня ‑větiti ‘гаварыць’ (Голуб-Ліер, 506).
Сказ2, сказік ‘бяльмо на воку’ (навагр., Жыв. сл.). Гл. каз.
Знайсці для сябе месца; стаць або рассесціся на месцах. Падпалкоўнік загадаў батальёнам размясціцца ў прыбярэжным лесе.Мележ.Нарэшце стол быў накрыты, усе размясціліся, і гаворка сціхла.Ваданосаў.// Уладкавацца на жыхарства, спыніцца па прыбыцці ў якім‑н. месцы, памяшканні. Землякі размясціліся ў адным пакоі з Кастусём.С. Александровіч.// Заняць сабой якое‑н. месца, прастору. Між засценкамі Малінаўкай і Жывіцамі на невялікім пагорку размясціўся стары могільнік.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмыгану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Разм. Тое, што і шмыгнуць. [Петрык:] — Ты [Антусёк] дазволу не пытай — Шмыганём употай: Хай злуе важаты, хай Нас шукае потым...Гілевіч.Пакуль мама карміла малога, нянька ціхенька шмыганула за дзверы.Брыль.Вулька зразумела, ці мо адчула, што гаворка павінна весціся без яе, устала з лаўкі і шмыганула ў сенцы.Кулакоўскі.Дарога спусцілася ў лагчынку, паднялася на пагорак, павярнула направа і шмыганула ў хвойнік.Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
zmówić się
zmówi|ć się
зак.
1. (na со) згаварыцца; змовіцца;
2.безас.зайсці;
~łо się o pogodzie — гаворка зайшла пра надвор’е
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
tongue
[tʌŋ]
n.
1) язы́к -а́m.
2) мо́ва, гаво́ркаf.
3) язы́к у чараві́ку
4) каса́f., мыс -а m.
5) язы́к (по́лымя, агню́, зво́на)
6) ды́шаль -ля m.
the tongue of a wagon — ды́шаль во́за
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)