арато́рыя
(іт. oratorio)
буйны музычны твор для хору, салістаў і аркестра, напісаны на драматычны сюжэт.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Няўстру́й ’непаседлівы, нецерпялівы, няўрымслівы чалавек’ (міёр., З нар. сл.; Сл. ПЗБ; Сл. ЦРБ), ’весялун’, няўстру́йны ’неспакойны’ (Сцяшк. Сл.), параўн. укр. невструйливий, невстрійливий ’непаседлівы, гарэзны’, рус. неустро́йный, неустро́ица ’неспакойны, буйны чалавек’ (арх., СРНГ). Няясна; магчыма, звязана з лат. stràjuš ’хуткі, імклівы’, літ. sraũjas ’тс’, гл. струмень. Не- (ня‑) у гэтым выпадку мае ўзмацняльны характар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гадраза́ўр
(ад гр. hadros = вялікі + -заўр)
качканосы раслінаедны дыназаўр мелавога перыяду (гл. мезазой), самы буйны з арнітаподаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Кру́пны ’буйны, грубы’ (ТС). Укр. крупний, рус. крупный ’тс’, балг. крупен, серб.-харв. кру́пан ’тс’, польск. krupny ’крупавы’, чэш. krupny ’тс’. З гэтага супастаўлення відаць, што пераход у значэнні ’крупавы’ > ’крупны, вялікі’ звязаны з супрацьпастаўленнем мука — крупа («крупная» мука, з нямолатымі зярнятамі). Параўн. балг. крупно (брашно) ’крупная (мука)’ (Трубачоў, Дополн., 2, 386). Гл. крупы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жарства́ Буйны пясок, дробныя каменьчыкі з разбуранага граніту (БРС). Тое ж жаршня́ (Лёзн.), жораст (Сміл. Шат.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
кракадзі́л
(лац. crocodilus, ад гр. krokodeilos)
буйны паўзун з тоўстай панцырнай скурай, які водзіцца ў вадаёмах трапічных краін.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
rank3 [ræŋk] adj.
1. сапсава́ны; ёлкі; смярдзю́чы;
rank butter праго́рклае ма́сла;
rank fish ту́хлая ры́ба;
rank smell смуро́д
2. буйны́, пы́шны, раско́шны (пра расліннасць)
3. праз ме́рны;
rank nonsense по́ўная бязглу́здзіца;
rank injustice абура́льная несправядлі́васць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
◎ Лапацо́ны, драг. лапацонэ ’шырокія, нязграбныя ступні ног’ (Лучыц-Федарэц), лыпацЬн ’сыты, поўны чалавек’ (Бяльк.). З укр., параўн. зах.-укр. лапацон ’паляшук’, бук. ’здаравяк, нязграбны’, ’шырокі, буйны (аб лісці, узорах)’, дамафоны ’вялізныя ступні’, ’стары абутак’. Параўн. таксама рус. лапотон, лопатон ’лапатні’, ’селянін, які перасяліўся з Еўрапейскай Расіі’, урал. лапотонцы ’лапці’. Да лама] (гл.). Суф. -фон, магчыма, з ідыш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лапша́к 1 ’падбярозавік’ (Інстр. 2; уздз., Нар. словатв.), швянч. лапшук ’тс’. Балтызм, параўн. літ. lepšiukas, lepšė, lepšis ’грыб падбярозавік або любы іншы стары грыб’, ’вялы чалавек’ (Сл. паўн.-зах., 2, 623; Лаўчутэ, Балтызмы, 118).
◎ Лапша́к 2 ’буйны і пляскаты боб’ (віл., Сл. паўн.-зах.). Грынавецкене (там жа) выводзіць гэту лексему з літ. lapas ’ліст’, аднак не растлумачвае суфікс.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
агра́рый
(лац. agrarius = зямельны)
1) буйны землеўладальнік;
2) спецыяліст па сельскай гаспадарцы;
3) член аграрнай палітычнай партыі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)