Сарпі́нка ’лёгкая баваўняная тканіна ў палоску ці ў клетку’ (ТСБМ, Нар. сл., Жд. 1). Запазычанне з рус. сарпи́нка ’паласатая або клятчастая тканіна з Сарэпты’. Апошняе ад назвы ракі Сарпа, прым. са́рпино (Фасмер, 3, 563).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Свя́тцы ‘святыя’ (Бяльк.), ‘веруючыя, багамольныя’ (Ян.), параўн. рус. свя́тцы ‘кніга святых і царкоўных свят’, што ад свя́тец ‘святы, праведнік’ < ст.-слав. свѧтьць ‘тс’ (Трубачоў, Дополн., 3, 584). Апошняе ад святы́. Гл. Фасмер, 3, 584.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БРА́ГІНСКІ ЗА́МАК.
Існаваў у 15—17 ст., размяшчаўся на месцы дзядзінца стараж. Брагіна. Замкавая пляцоўка памерам 90×70 м, была ўмацавана валам выш. 5—6 м, шыр. ў аснове больш за 10 м. Паводле інвентара 1574, на вале былі сцены-гародні з усходамі на бланкаванне, абарончая вежа з боку р. Брагінка, 2-ярусная драўляная вежа-брама з вял. святліцай наверсе. Злева ад увахода ў лініі гародняў стаяла драўляная царква св. Тройцы. На падворку былі падклецці, спіжарні, склеп і «светлицы в стене». Да замкавай брамы вёў мост на палях, апошняе звяно якога падымалася з брамы на ланцугах. Замак разбураны ў час антыфеадальнай вайны 1648—51 і ператвораны ў гасп. «двор» князёў Вішнявецкіх.
т. 3, с. 228
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АМЕЯ́ДАЎ ХАЛІФА́Т, Дамаскі халіфат,
дзяржава арабаў у перыяд праўлення халіфаў дынастыі Амеядаў. Сталіца — Дамаск. На пачатку займаў тэр. Аравійскага п-ва, Месапатаміі, Палесціны, Сірыі, Ірана, Егіпта. У ходзе араб. заваяванняў да халіфата далучаны Паўн. Афрыка, б.ч. Пірэнейскага п-ва, ч. Сярэдняй Азіі, некат. княствы Паўн.-Зах. Індыі, Арменія, Азербайджан, ч. Грузіі. Амеяды распаўсюджвалі сярод заваяванага насельніцтва іслам, увялі ў справаводства араб. мову, рэарганізавалі войска (салдаты атрымлівалі плату з казны ці надзяляліся зямлёй), будавалі дарогі, каналы, караван-сараі і інш. Нестабільныя падаткі і нормы землекарыстання выклікалі нар. паўстанні (часам у форме сектанцкіх рухаў), апошняе з якіх у 747—750 пад кіраўніцтвам Абу Мусліма прывяло да звяржэння дынастыі Амеядаў і разбурэння халіфата.
т. 1, с. 315
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Пасмурне́ць ’зрабіцца хмурным, смутным’, ’пахмурнець’ (Бяльк.). Да па‑ і ⁺смурне́ць, якое з рус. сму́рый ’цёмна-шэры, змрочны’, — апошняе генетычна суадносяць са ст.-ісл. meyrr ’хмурны, друзлы’, ст.-грэч. ἀμαυρός ’цьмяны, туманны’ (Фасмер, 3, 693–694).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мусяля́к (груб.) ’нязграбны чалавек’ (карэліц., Сцяшк. Сл.). Рус. пск., цвяр. мусли́к, мусля́к ’неахайны чалавек’, уладз., казан. муслюм ’нязграбны, дурнаваты мужчына, сапляк’. Апошняе, аднак, Корм (AfslPh, 9, 657) выводзіць з араб.-тур. muslim ’мусульманін’. Да мусоліцца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Троск ‘звязка нізак рыбы, звычайна 100 штук’, ‘нізка ўюноў на продаж’ (Крыв., ТС), тро́стка ‘тс’ (ТС). Апошняе сведчыць пра зыходнае трост (гл.) з распадабненнем ст > ск, аналагічна ўкр. троск ‘чарот’ з трость ‘тс’ (ЕСУМ, 5, 650).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ёкаць ’ёкаць’ (БРС, ТСБМ), ’ікаць’ (Нас., Шат., Касп., Бяльк., Яруш., Гарэц.), рус. ёкать (у розных значэннях). Гукапераймальнае (рус. ёк‑ёк). Відавочна, не звязана з ікаць (гл.). Апошняе, магчыма, кантамінавалася з ёкаць (параўн. асноўнае значэнне бел. ёкаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паскіпа́цца, пьіскіпацца ’пашчапацца’ (Бяльк.). Да сыпаць, аскепак (гл.). Апошняе слова і адскепак ’трэска’. Блесэ (SB, 1935–1936, 5, 7) адносіць да балтызмаў, параўн. лат. škʼėpele ’трэска’, літ. skepsne ’разарваная тканіна’, якія Лаўчутэ (Балтизмы, 137) лічыць недастаткова абгрунтаванымі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́ўка ’хустка’ (мін., саліг., ДАБМ, камент., 946). Няясна; няма ніякіх дадатковых дадзеньце аб рэаліі і параўнальнага матэрыялу. Можа быць, гэта скарачэнне і пераробка дыял. навагр. грапо́ўка ’шарсцяная квяцістая хустка з кутасамі’, але апошняе таксама не мае этымалогіі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)