супаста́т, ‑а, М ‑таце, м.
1. Уст. і высок. Вораг, непрыяцель. Нам не забыць ні хат, ні нават траў, Што супастатам спалены, стаптаны. Астрэйка. Няхай помняць супастаты, Што значаць бравыя салдаты. Колас.
2. Разм. лаянк. Разбойнік, злачынец, ліхадзей. [Маці:] — А, супастат... Драчонікі даўно пастылі, авечак трэба ісці займаць, а ён храпе сабе! Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уры́мсціцца, ‑мшчуся, ‑мсцішся, ‑мсціцца; зак.
Разм. Супакоіцца, угаманіцца. [Зося:] — А каб ты ведаў, Рыгор, як я цябе чакала! Проста ўрымсціцца не магла... Гартны. [Маці:] — Што з яе [Надзі] толькі будзе, чаго яна сабе шукае, чаму не ўрымсціцца, чаго ёй трэба? Галавач. [Эма:] Летась спалілі гумно, Можа, сяголета зноў.. Новую нашу абору? Хіба ж урымсціцца вораг? Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хвальба́, ‑ы, ж.
1. Празмернае расхвальванне сваіх вартасцей, часта перабольшаных заслуг, учынкаў і пад. Паны ў хвальбе не зналі меры, Самім сабе не мелі веры. Колас.
2. Адабрэнне, пахвала каму‑н. Не, не хваліце сціпласць маю, Вам пахвальба не да твару, Хоць ад хвальбы я і растаю, Нібыта цукар ад вару!.. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чы́ркнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Разм. Тое, што і чыркануць. Гаспадар прайшоў да стала, зняў з лямпы шкло, падкруціў кнот. Дастаў з кішэні запалкі, чыркнуў. Лупсякоў. Жанчына ўздыхнула, чыркнула нешта сабе ў блакнот і зноў схілілася над папкай. Палтаран. Вось толькі тут былі [чыжы], чыркнулі крыламі па вадзе і ўжо далёка-далёка. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
slash2 [slæʃ] v.
1. паласава́ць, сячы́ (шабляю);
slash at smth. (with smth.) лупцава́ць, хваста́ць што-н. (чым-н.);
slash one’s way through/past smth. праклада́ць сабе́ шлях, паласу́ючы ша́бляю напра́ва і нале́ва
2. зніжа́ць (цэны); рэ́зка скарача́ць;
slash the text of a speech мо́цна скарача́ць тэкст прамо́вы
3. рабі́ць разрэ́зы (у адзенні)
4. рэ́зка крытыкава́ць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ду́маць несов.
1. (размышлять) ду́мать;
ён мно́га ду́маў над гэ́тым пыта́ннем — он мно́го ду́мал над э́тим вопро́сом;
2. (считать, держаться мнения) ду́мать, полага́ть;
я ду́маю, што ўсё ско́нчыцца до́бра — я ду́маю (полага́ю), что всё око́нчится хорошо́;
3. (иметь намерение) ду́мать, предполага́ть, помышля́ть;
ён ду́мае вярну́цца за́ўтра — он ду́мает (предполага́ет) верну́ться за́втра;
4. (заботиться) ду́мать;
ду́мае то́лькі аб сабе́ — ду́мает то́лько о себе́;
◊ мно́га д. аб сабе́ — мно́го мнить о себе́;
нядо́ўга ду́маючы — недо́лго ду́мая;
і д. няма́ чаго́ — и ду́мать не́чего;
на́ват і не ду́май — да́же и не ду́май;
трэ́ба д. — на́до полага́ть;
і д. забы́цца — и ду́мать забы́ть;
я ду́маю! — я ду́маю!;
д. сам сабе́ — ду́мать про себя́;
а што ты ду́маеш! — а что ты ду́маешь!; а почему́ бы и нет!;
хо́дзіць ці́ха, а ду́мае лі́ха — погов. реча́ми тих, да се́рдцем лих
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Vere est miser, culpa est sua quisquis miser
Той сапраўды няшчасны, хто няшчасны па сваёй віне.
Тот истинно несчастен, кто несчастен по своей вине.
бел. Часам чалавек сам сабе горшы непрыяцель.
рус. Тот дурак, кто сам себе враг. Глупый гость будет угощать хозяина. Глупого долю наперёд едят.
фр. Bien fou qui s’oublie (Глуп тот, кто себя забывает).
англ. He that seeks trouble, never misses (Кто ищет беды, всегда находит).
нем. Ein jeder ist sich selbst der größte Feind (Каждый сам себе наибольший враг).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ausculta et perpende
Слухай [што гаворыць іншы] і ўзважай.
Слушай [что говорит другой] и взвешивай.
бел. Хто кажа на глум, а ты бяры сабе на вум.
рус. Мотай [себе] на ус. Кум говорит наобум, а кума бери на ум. Сказку слушай, а к присказке прислушивайся.
фр. Se le tenir pour averti (Мотать себе на ус; принять к сведению).
англ. Be swift to hear, slow to speak. Make note of smth (Спеши слушать, но не торопись говорить. Замечай, бери на заметку).
нем. Sich hinter die Ohren schreiben (Записать себе за уши).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ВО́ЗНЫ,
службовая асоба ў Польшчы (13—18 ст.) і ВКЛ (16—18 ст.). Прызначаўся ваяводам па прадстаўленні земскага суда і шляхты. У кожным павеце было некалькі возных, галоўнага з іх называлі генералам (енералам). Возны дастаўляў позвы асобам у суд (пры неабходнасці дастаўляў і гэтых асоб у суд), уводзіў ва ўладанне маёнткамі, аглядаў месцы і сляды злачынства, праводзіў апазнанне, допыт падазронага, сведак, пацярпелых, вызначаў памеры шкоды і інш. Вынікі дзеянняў і дазнанняў паведамляў суду пісьмовай рэляцыяй. Пры выкананні абавязкаў павінен быў мець пры сабе панятых (2 шляхціцаў). Узнагароду за службу атрымліваў ад асоб, па справах якіх дзейнічаў. У ВКЛ да 2-й пал. 16 ст. абавязкі вознага выконваў віж.
Г.А.Маслыка.
т. 4, с. 255
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АБСАЛЮ́ТНАЯ ІДЭ́Я,
катэгорыя ідэаліст. філасофіі аб звышнатуральным, хоць нічым не абгрунтаваным духоўным пачатку. Найб. поўна распрацавана Гегелем. Абсалютная ідэя не мае першапрычыны свайго ўзнікнення і існавання, сама выступае ў якасці стваральніка ўсяго існага. Вызначаецца рухомасцю і зменлівасцю самаўвасаблення. Развіваецца дыялектычна па схеме трыяды: тэза, антытэза, сінтэз. Тэза (сцвярджэнне) — абсалютная ідэя існуе сама ў сабе, характарызуецца самаразвіццём і магчымасцю ў патэнцыі ўзнікнення матэрыяльнага. Антытэза (адмаўленне тэзы) — абсалютная ідэя, абвяргаючы свой першапачатковы стан (тэзу), матэрыялізуецца і існуе ў форме прыроды і чалавека. На гэтым этапе ўзнікае сістэма прыродных прадметаў і чалавека. Сінтэз (зняцце супярэчнасцяў) — у выніку развіцця прыроды і чалавека ўзнікае свядомасць, якая выяўляецца ў 3 формах: мастацтве (у выглядзе вобраза), рэлігіі (уяўлення), філасофіі (паняццяў).
М.В.Анцыповіч.
т. 1, с. 43
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)