уся́кі мест. опред.
1. вся́кий; ка́ждый;
у. раз адно́ і то́е ж — вся́кий (ка́ждый) раз одно́ и то же;
2. (разнообразный) вся́кий, ра́зный, всевозмо́жный, вся́ческий;
~кія лю́дзі быва́юць — вся́кие (ра́зные) лю́ди быва́ют;
3. (при сущ. с предлогом без) вся́кий, како́й бы то ни́ было;
без ~кай мэ́ты — без вся́кой (како́й бы то ни́ было) це́ли;
без ~кіх ця́жкасцей — без вся́ких (каки́х бы то ни́ было) тру́дностей;
4. в знач. сущ. вся́кий; ка́ждый;
не ўся́кі так змо́жа зрабі́ць — не вся́кий (не ка́ждый) так смо́жет сде́лать;
◊ без ~кага ўсяго́ — без вся́ких, безо вся́кого основа́ния;
ва ўся́кім ра́зе — во вся́ком слу́чае;
на ўся́кі вы́падак — на вся́кий слу́чай;
ва ўся́кім вы́падку — во вся́ком слу́чае;
~кая ўся́чына — вся́кая вся́чина;
на ўся́кае хаце́нне ёсць цярпе́нне — посл. на вся́кое хоте́ние есть терпе́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
пацягну́цца сов.
1. в разн. знач. потяну́ться; (протащиться волоком — ещё) поволочи́ться;
~ну́лася бяско́нцае по́ле — потяну́лось бесконе́чное по́ле;
~ну́ўся або́з — потяну́лся обо́з;
~ну́лася до́ўгая гу́тарка — потяну́лась дли́нная бесе́да;
вяро́ўка ~ну́лася — верёвка потяну́лась (поволочи́лась);
2. (медленно пойти) потяну́ться, поплести́сь, побрести́;
3. (медленно поехать) потяну́ться, потащи́ться;
4. (вытянуться, расправляя, руки, ноги, корпус) потяну́ться;
ён прачну́ўся і не́калькі разо́ў ~ну́ўся — он просну́лся и не́сколько раз потяну́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Malo cum platone errare, quam cum aliis recte sentire
Я лічу за лепшае памыляцца з Платонам, чым правільна думаць з іншымі людзьмі.
Я предпочитаю ошибаться с Платоном, чем правильно думать с другими людьми.
бел. Лепей з добрым/разумным згубіць, чымся з дурнем знайсці. 3 дурнем кепска і знайсці.
рус. Лучше с умным потерять, чем с дураком найти. Лучше с умным в аду, чем с дураком в раю. Лучше с умным про играть, чем с дураком выиграть. Не бойся врага умного, а бойся друга глупого. С умным браниться ‒ ума набраться, с дураком мириться ‒ свой растерять. С умным речи к раз говору, с безумным лишь на ссору.
фр. Mieux vaut un sage ennemi qu’un sot ami (Лучше умный враг, чем глупый друг).
англ. Better be alone that in bad company (Лучше быть одному, чем в дурной компании).
нем. Lieber mit einem Klugen in der Hölle als mit einem Dussel im Himmel (Лучше с умным в аду, чем с глупым в раю).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
адрэ́заць, ‑рэжу, ‑рэжаш, ‑рэжа; зак.
1. што. Аддзяліць частку чаго‑н. рэжучым інструментам. Выняўшы свежую, дамашняй выпечкі, буханку хлеба, [цётка] адрэзала акраец. Скрыпка. Сем разоў адмерай, адзін раз адрэж. Прыказка.
2. што. Аддзяліць частку зямельнага ўчастка. [Якуб] не раз абводзіў вачыма раўніну Жагулавага поля, абкружанага з усіх бакоў высокай сцяной бору, і стараўся ўгадаць, з якога боку адрэжуць у Жагулы лішні кусок зямлі, дзе давядзецца Якубу забудавацца. Крапіва. Карычанцы прыйшлі, каб ім панскай зямлі адрэзалі па кавалку. Скрыган.
3. што, ад чаго што. Аддзяліць, разлучыць, пазбавіўшы зносін, сувязі з кім‑, чым‑н. Адрэзаць авангард ад галоўных сіл.
4. што. Перагарадзіць (дарогу, праход і пад.). Трэба было хутчэй дапаўзці да лесу, пакуль браневікі не адрэзалі нам дарогу. Карпюк. Матка развязвае матузы ад фартуха, становячыся бліжэй да дзвярэй, каб адрэзаць Міколку ўсякія шляхі да адступлення. Лынькоў. // Зрабіць немагчымым дасягненне якой‑н. мэты. Некалькі разоў парываўся [Іван] вярнуцца .. назад дадому, але жонка адрэзала ўсе шляхі да гэтага звароту: перасварылася з усім калгасам. Васілевіч.
5. без дап. Разм. Рэзка і ў катэгарычнай форме сказаць, заявіць. [Камендант:] — Кідай зброю!.. — І не падумаю, — адрэзала Юзя. Бажко. — Мне з вамі няма аб чым гаварыць, — адрэзала Ніна і пакінула Гаркуна пасярод хаты. Гроднеў.
•••
Як (нажом) адрэзаць — катэгарычна (сказаць), рашуча прыпыніць якое‑н. дзеянне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ро́скеп ’дышаль у возе для валоў’ (ПСл) як транспартны тэрмін, відаць, прымыкае да ўкр. моўнай тэрыторыі, — параўн. укр. ро́скіп ’разгалінаванне (у граблях, у дышле)’. Аднак з асноўным значэннем ’раскол, расшчэп’ лексема распаўсюджана на ўсходнеславянскай тэрыторыі: бел. раске́п ’раскол (у ночвах)’, раске́піць ’расколваць’, раскяпа́ць ’шчапаць, расколваць (дор, лучыну)’, (Нас., Гарэц.), рус. смал. раске́пить ’раскалоць бервяно, дровы’, пск., цвяр. раске́пина, цвяр. раске́пица ’расколіна, трэшчына’, укр. ро́скіп ’раскол, расшчэп’, стараж.-рус. скѣпати ’калоць’, поскѣпани ’расколатыя’ (Слова аб паходзе Ігара), оскѣпъ ’дрэўка (сцяга)’ (XIII ст.). Узыходзіць да прасл. *orz‑ > раз- (гл.) і ⁺скѣпати, якое Сабалеўскі (РФВ, 53, 8), Брандт (РФВ, 24, 174), Шахматаў (Очерки, 176) і інш. выводзяць з сцѣпати; Якабсон (IJSLP, 1959, 1/2, 270) мяркуе, што ў скѣпати ск‑ — правільнае перад ѣ, якое з *‑oi̯; пазней з ск‑ утварылася щѣ‑ (напр. шчапа́) (Трубачоў, Дополн., 3, 638). Гл. таксама раскеп, раскепіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
seitdém
1.
adv з той [тае́] пары́, з таго́ ча́су
~ sind Jáhre vergángen — з той пары́ прайшло́ мно́га гадо́ў
2.
сj з той [тае́] пары́, як
es ist lánge her, ~ wir uns geséhen háben — міну́ла мно́га ча́су з той пары, як мы ба́чыліся ў апо́шні раз
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
hin
adv
1) туды́; прэч, у напра́мку да…
geh ~! — ідзі́ туды́!
wo willst du ~? — куды́ ты?
~ und her — уза́д і ўпе́рад
~ und wíeder — раз-по́раз, ча́сам
~ und zurück — туды́ i сюды́
2) для ўзмацнення:
~ bis zur Tür — да са́мых дзвярэ́й
álles ist ~ — усё прапа́ла
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
е́сли союз калі́, як; разг. раз;
е́сли бы, е́сли б калі́ б, каб;
е́сли бы не дождь, мы бы погуля́ли каб (калі́ б) не дождж, мы б пагуля́лі;
◊
е́сли бы да кабы́ шутл. каб ды калі́ б;
е́сли бы да кабы́ вы́росли во рту грибы́ погов. каб ды калі́ б вы́рас у ро́це грыб.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
заты́чка і за́тычка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Тое, чым затыкаюць што‑н. Гумно было адамкнёна, а ў прабоі тырчала звычайная драўляная затычка, прывязаная да прабоя канаплянаю вяровачкай. Дамашэвіч. Раз-пораз Карней Адамавіч адкрываў затычку ў сцяне і праз шчылінку пазіраў на дарогу. Жычка. // перан. Пра таго, кім часта замяняюць, падмяняюць каго‑н. — Калі выбралі мяне старшынёю, дык і слухайцеся, а не хочаце — скідайце, — гаварыў Тамаш. — А толькі я затычкай не буду. Гурскі.
•••
Ад усіх дзірак (бочак) затычка — пра чалавека, які любіць умешвацца не ў свае справы.
Затычка ад пустой бочкі — пра непатрэбнага, лішняга чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запыта́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што, чаго.
1. і аб кім-чым, пра каго-што і з дадан. дап. Звярнуцца да каго‑н. з пытаннем; спытаць. Міколка рашуча запытаў дзеда: — Ты не хавайся ад мяне, а скажы, што гэта робіцца ноччу? Лынькоў. [Марына Паўлаўна] заўважыла, што стары хоча запытаць нешта, ды не важыцца. Зарэцкі. Сходзім, Віктар, — кажа Піня, — да майго бацькі. Запытаем, як ён сябе адчувае, якое ўражанне зрабіла наша свята. Сташэўскі.
2. Звярнуцца з якой‑н. просьбай, папрасіць аб чым‑н. Запытаць парады. Запытаць дазволу. □ Лішні раз у дзяўчыны запытаю дарогі. Свірка.
3. Паслаць афіцыйнае запытанне. Запытаць меркаванне рэдакцыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)