во́ка, ‑а;
1. Орган зроку.
2. Здольнасць бачыць; зрок.
3.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Verbum
анлайнавы слоўнікза 1,
Спалучэнне з прыназоўнікам «за» выражае:
Прасторавыя адносіны
1.
2.
Часавыя адносіны
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Аб’ектныя адносіны
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Прычынныя адносіны
22.
23.
Мэтавыя адносіны
24.
Колькасныя адносіны
25.
26.
Акалічнасныя адносіны
27.
Азначальныя адносіны
28.
29.
за 2,
У падтрымку, на карысць каго‑, чаго‑н.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ста́віць, стаўлю, ставіш, ставіць;
1. Прымушаць або памагаць каму‑н. устаць, заняць дзе‑н. месца стоячы.
2. Размяшчаць, умацоўваць што‑н. вертыкальна.
3. Прызначаць на якую‑н. работу, прапаноўваць рабіць што‑н.
4. Размяшчаць на якой‑н. пазіцыі (для абароны, нагляду і пад.).
5.
6.
7. Устанаўліваць што‑н. для абслугі, для якога‑н. дзеяння.
8. Расстаўляць па пэўнае месца, у пэўным парадку.
9. Размяшчаць якім‑н. чынам, надаваць чаму‑н. патрэбную, пэўную позу.
10. Рабіць метку, знак і пад. на паверхні чаго‑н.
11. Арганізоўваць, наладжваць.
12. Будаваць, майстраваць.
13. Ажыццяўляць пастаноўку на сцэне.
14. і
15. Вучыць правільнаму валоданню (голасам, дыханнем і пад.).
16. Высоўваць, выстаўляць, прапаноўваць (для разгляду, выканання і пад.).
17. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі абазначае: лічыць чым‑н., разглядаць як‑н. што‑н.
18. Нарыхтоўваць, складаючы якім‑н. чынам.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВАЙНА́ РАСІ́І З РЭ́ЧЧУ ПАСПАЛІ́ТАЙ 1654—67,
вайна, распачатая расійскім царом Аляксеем Міхайлавічам за землі Смаленшчыны, Беларусі, Украіны і Літвы. Для пачатку вайны царскі ўрад выкарыстаў спрыяльныя для яго абставіны: Рэч Паспалітая была аслаблена ў выніку
У маі 1654
У маі 1655 пачалася 2-я кампанія гэтай вайны.
Землі Смаленшчыны, Беларусі і Літвы былі ўключаны ў склад
У 1656—58 ва
3.5.1660 Рэч Паспалітая заключыла мір са Швецыяй і змагла ўсе свае войскі кінуць супраць
Літ.:
Гісторыя Беларускай ССР. Т. 1.
Мальцев А.Н. Россия и Белоруссия в середине XVII в. М., 1974;
Абецедарский Л.С. Белоруссия и Россия: Очерки
Сагановіч Г. Невядомая вайна, 1654—1667.
Morzy J. Kryzys demograficzny na Litwie I Białorusi w 2 połowie XVII wieku. Poznań, 1965.
А.П.Грыцкевіч
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
хадзі́ць, хаджу́, хо́дзіш, хо́дзіць;
1. Мець здольнасць, магчы рухацца, ступаючы нагамі (пра чалавека і жывёл).
2. Тое, што і ісці (у 1 знач.), аднак хадзіць абазначае рух, які паўтараецца, адбываецца ў розны час і ў розных напрамках.
а) Перамяшчацца, ступаючы нагамі, робячы крокі (пра чалавека і жывёлу).
б) Перамяшчацца пэўным маршрутам; ездзіць, плысці, ляцець (пра сродкі перамяшчэння).
в) Перамяшчацца ў пэўным кірунку (пра свяцілы, хмары і пад.).
г) Перамяшчацца, рухацца масай, патокам, чарадой.
3.
4. Пераходзіць, перадавацца ад аднаго да другога.
5. Быць у руху; рухацца ўзад і ўперад або ўверх і ўніз, з аднаго боку ў другі.
6. Падымацца і апускацца пры глыбокім дыханні, пры напружанні і пад.
7. Укісаючы, брадзіць.
8.
9.
10.
11. Насіць што‑н., апранацца як‑н., у што‑н.
12.
13. Быць, знаходзіцца ў якім‑н. стане, настроі.
14. Выкарыстоўвацца тым або іншым чынам, у той або іншай запрэжцы (пра коней і пад.).
15. Рабіць ход якой‑н. фігурай, картай.
16.
17.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
А́ЗІЯ
(
самая вялікая па плошчы (каля 43,4
Рэльеф. Азія — узвышаная
Геалагічная будова. У тэктанічных адносінах Азія складаецца з шэрагу
Клімат. Азія размешчана ва ўсіх кліматычных паясах — ад арктычнага да экватарыяльнага. На
Унутраныя воды. Азія — краіна вялікіх рэк, займае першае месца ў свеце па сумарным аб’ёме сцёку. Водныя рэсурсы размешчаны нераўнамерна. У
Глебы і расліннасць. На раўнінах
Жывёльны свет вельмі разнастайны і падпарадкаваны шыротнай занальнасці і вышыннай пояснасці. Некаторыя жывёлы маюць
Насельніцтва. У Азіі жыве каля 3,4
Палітычны падзел. У межах Азіі і на прылеглых а-вах размешчаны дзяржавы: Аб’яднаныя Арабскія Эміраты, Азербайджан, Аман, Арменія, Афганістан, Бангладэш, Бахрэйн, Бруней, Бутан, В’етнам, Грузія,
Літ.:
Власова Т.В. Физическая география материков. 3 изд. М., 1976;
Физическая география материков и океанов. М., 1988;
Народы мира: Ист.-этногр. справочник. М., 1988;
Страны и народы: Зарубежная Азия: Общ. обзор;
Юго-Западная Азия. М., 1979;
Страны и народы: Советский Союз: Общ. обзор;
Российская Федерация. М., 1983.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
рука́, ‑і,
1. Верхняя канечнасць чалавека ад плечавога сустава да канца пальцаў.
2. Верхняя канечнасць чалавека як прылада працы.
3.
4.
5.
6. Ва ўскосных склонах з прыназоўнікамі, а таксама з азначэннямі «правая», «левая», ужываецца ў значэнні: старана, бок.
7.
8.
9.
10.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
як 1, ‑а,
Буйная жвачная рагатая жывёліна, якая водзіцца ў высакагорных раёнах Цэнтральнай Азіі (свойская выкарыстоўваецца як уючная, верхавая, іншы раз як малочна-мясная).
[Тыбецкае.]
як 2,
I.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
а) падпарадкоўвае даданыя азначальныя сказы.
б) падпарадкоўвае даданыя сказы меры і ступені.
в) падпарадкоўвае даданыя сказы характару і спосабу дзеяння.
г) падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы, захоўваючы значэнне прыслоўя спосабу дзеяння.
д) падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.
7.
II.
1.
а) Ужываецца для падпарадкавання даданых параўнальных сказаў.
б) ужываецца для далучэння параўнальных зваротаў.
2.
а) Далучае звароты са значэннем: у якасці або тоеснасці.
б) далучае пабочныя словы, словазлучэнні і сказы.
3.
а) Падпарадкоўвае даданыя сказы, якія абмяжоўваюць пачатак падзей галоўнага сказа.
б) ужываецца ў складаназалежных сказах з хуткай зменай падзей.
в) ужываецца ў сказах, у якіх падзеі даданага сказа адбываюцца пасля падзей галоўнага сказа.
г)
д) падпарадкоўвае сказы, у якіх падзеі даданага сказа адбываюцца раней падзей галоўнага сказа.
4.
5.
6.
а) Падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы, якія тлумачаць члены галоўнага сказа, выражаныя дзеясловамі ўспрыняцця.
б) падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.
в) падпарадкоўвае даданыя выказнікавыя сказы.
III.
1.
2.
3. Ужываецца пры выказванні здзіўлення, збянтэжанасці ў сувязі з якім‑н. пытаннем, выказваннем (звычайна ў спалучэнні са словамі «так», «гэта» і часціцамі «жа», «то» і пад.).
4. Абазначае нечаканасць дзеяння пры дзеясловах зак. трывання.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АРА́БСКАЯ КУЛЬТУ́РА,
сярэдневяковая культура, якая склалася ў Арабскім халіфаце ў 7—10
Фарміраванне ўласна арабскай культуры адносіцца да перыяду ўзнікнення ісламу (7
Дакладныя і прыродазнаўчыя навукі. Матэматычныя і
Геаграфія.
Філасофія. Працяглы час
Гістарычная навука. Арабская гістарыяграфія як
Літаратура. Вытокі
Мастацтва. Арабская архітэктура ўвабрала ў сябе традыцыі Рыма, Візантыі, сасанідскага Ірана.
Выяўленчае мастацтва развівалася пераважна ў насценных размалёўках,
У музыцы развіваліся старадаўнія песенныя жанры хіда (караванныя песні), хіджа (
Літ.:
История философии. Т. 1. М., 1957. С. 222—236;
История философии в кратком изложении:
Основы религиоведения. М., 1994. С. 222—232;
Веймарн Б., Каптерева Т., Подольский А. Искусство арабских народов. М., 1960;
Еолян И. Очерки арабской музыки. М., 1977.
С.Ф.Дубянецкі (філасофія).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
з 1,
1. Дзевятая літара беларускага алфавіта, якая мае назву «зэ».
2. Звонкі, свісцячы, пярэднеязычны, шчылінны зычны гук.
з 2 і са,
Спалучэнне з прыназоўнікам «з» выражае:
Прасторавыя адносіны
1.
2.
3.
Часавыя адносіны
4.
5.
Прычынныя адносіны
6.
7.
Акалічнасныя адносіны
8.
9.
10.
11.
Мэтавыя адносіны
12.
Азначальныя адносіны
13.
14.
15.
16.
17.
Колькасныя адносіны
18.
19.
20.
21.
Аб’ектныя адносіны
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Абмежавальныя адносіны
36.
Адносіны сумеснасці
37.
Адносіны ўласцівасці
38.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)