фізіякра́т, ‑а, М ‑раце, м.

Паслядоўнік буржуазнага палітыка-эканамічнага вучэння 18 ст., паводле якога толькі праца земляроба з’яўляецца прадукцыйнай і стварае прыбавачную вартасць. Эканамічныя ідэалы фізіякратаў.

[Фр. physiocrate ад грэч. physis — прырода і kratos — улада.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хуткадзе́йны, ‑ая, ‑ае.

Які хутка дзейнічае. Расказваючы пра электронныя хуткадзейныя вылічальныя машыны, Агей Міхайлавіч зазначыў, што на ўроках у школе яны вывучаюць толькі матэматычную азбуку. Шыловіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ціс, ‑а і ‑у, м.

1. ‑а. Хвойнае вечназялёнае дрэва ці куст сямейства цісавых з цвёрдай буравата-чырвонай драўнінай.

2. ‑у, толькі адз. Драўніна гэтага дрэва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

патэнцыя́льны

(с.-лац. potentialis = магчымы, ад лац. potentia = сіла)

які існуе ў скрытым выглядзе і можа выявіцца ў пэўных умовах;

п-ая энергія — энергія ўзаемадзеяння цел, якая залежыць толькі ад іх узаемнага размяшчэння.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

прэфарма́цыя

(ад лац. preformare = утвараць наперад)

распаўсюджаная ў біялогіі 18 ст. тэорыя, паводле якой у палавых клетках у гатовым выглядзе знаходзіцца цалкам сфарміраваны зародак, а далейшае развіццё яго заключаецца толькі ў павелічэнні памераў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

рэактало́гія

(ад рэ- + лац. actus = дзеянне + -логія)

механістычная канцэпцыя ў псіхалогіі 20—30-х гг. 20 ст., якая разглядала псіхічную дзейнасць жывёлы і чалавека толькі як суму рэакцый у адказ на знешнія раздражненні.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

спецыя́льны

(лац. specialis = асаблівы)

1) асобы, прызначаны толькі для каго-н., чаго- н. (напр. с. рэйс);

2) звязаны з асобнай галіной навукі, тэхнікі, вытворчасці, мастацтва (напр. с-ая навучальная ўстанова, с-ая тэрміналогія).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

фенаменалі́зм

(ад гр. phainomenon = тое, што з’яўляецца)

суб’ектыўна-ідэалістычнае вучэнне, паводле якога пазнанне мае справу не з аб’ектамі матэрыяльнага свету, што існуюць незалежна ад свядомасці, а толькі з сукупнасцю элементарных пачуццёвых кампанентаў (феноменаў).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

звяза́ць, звяжу́, звя́жаш, звя́жа; звяжы́; звя́заны; зак.

1. гл. вязаць.

2. што. Завязваючы, злучыць адно з адным.

З. канцы вяровак.

З. платы.

З. сноп.

Двух слоў не звяжа (перан.: дрэнна перадае свае думкі).

3. каго-што. Злучыць, устанавіць сувязь, зносіны, блізкасць, агульнасць паміж кім-, чым-н.

З. партызан з падполлем.

З. свой лёс з кім-н. Сябры звязаны на ўсё жыццё.

З. вёску тэлефоннай сувяззю з райцэнтрам.

4. толькі дзеепрым. зал. прош., з чым. Пра дзеянне, якое цягне за сабой што-н., звязана з чым-н.

Паездка звязана са значнымі расходамі.

5. толькі дзеепрым. зал. прош., з кім-чым. Пра тое, што з’яўляецца блізкім каму-, чаму-н., непасрэдна адносіцца да каго-, чаго-н.

Беражом усё, што звязана з яго памяццю.

Асабістыя інтарэсы звязаны з грамадскімі.

6. што з чым. Устанавіць, адкрыць сувязі, залежнасць паміж чым-н.

З. адну з’яву з другой.

7. каго-што. Пазбавіць свабоды дзеянняў, дзейнасці, абмежаваць чым-н.

З. каго-н. па руках і нагах (пазбавіць свабоды ўчынкаў). З. ініцыятыву мас.

З. сябе абяцаннем.

8. што. Змацаваць вяжучым рэчывам ці пры дапамозе рубкі (спец.).

З. гальку вапнай.

З. кроквы.

|| незак. звя́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 2, 3, 6—8 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сідзіро́м

[англ. CD-ROM, ад c(ompact) d(isk) = кампакт-дыск + r(ead) o(nly) m(emory) = чытае толькі памяць]

дыск, які выкарыстоўваецца для пастаяннага захоўвання дадзеных, знешніх у адносінах да камп’ютэра.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)