Сала́ґа ’хто фанабэрыста’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Вуснае запазычанне рус. размоўн. шутл. і зняважл. сала́га ’малады матрос; малады нявопытны салдат’, наогул ’малады нявопытны чалавек’, якое з марскога слэнга і ўзыходзіць, відаць, да папярэдняга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таба́чны сук ’першы ад зямлі сук на лісцевых дрэвах’ (навагр., Нар. лекс.). Параўн. рус. таба́чные су́чья ’ніжнія сукі, якія, гніючы, псуюць дрэва’ (Даль). Відаць, да табака (гл.), аднак матывацыя не зусім празрыстая.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэра́са ‘ўступы зямлі або прыбудова перад домам’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт., Пятр.). Відаць, праз рус. терра́са ‘тс’, што, у сваю чаргу, з франц. terrasse ‘земляны насып’, звязанага з лац. terra ‘зямля’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пан м.
1. поме́щик, пан, ба́рин;
2. ба́рин, господи́н;
ва́жны п. — ва́жный господи́н (ба́рин);
3. (лицо, пользующееся властью по отношению к другим) господи́н, пан;
4. разг. (об уклоняющемся от работы) ба́рин;
5. (обращение) па́не господи́н, су́дарь;
◊ ці п., ці прапа́ў — погов. ли́бо пан, ли́бо пропа́л;
не вялі́кі п. — не велика́ ши́шка;
жыць па́нам (як пан, па-па́нску) — жить ба́рином;
віда́ць па́на па халя́вах — посл. ви́дно пти́цу по полёту
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Адшу́нуць ’адбегчы’ (КТС). Відаць, балтыйскага паходжання. Параўн. літ. šáuti, šaunù ’хутка бегчы’, лат. šaut, šaunù ’зрабіць хуткі рух’. Усе гэтыя балтыйскія дзеясловы спрадвечна роднасныя з прасл. sovati, sunǫti (гл. сунуць) (Мартынаў, SlW, 67).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Байч (ж. р.) ’пуга’ (Сцяц.). Відаць, запазычанне з ням. (з нейкай дыялектнай формы) Peitsche ’тс’ (узятае ў XIV ст. з слав. моў, параўн. слав. bičь; аб гісторыі ням. слова падрабязна гл. Клюге, 537).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вапо́ры ’настрой’ (Нас.). Укр. вапор, вапори ’тс’. Насовіч лічыў вапоры < vapor, маючы, відаць, на ўвазе лац. крыніцу. Вапоры < польск. wapory ’цяжкі дух; дрэнны настрой’ < лац. vapor ’пара’ (Кюнэ, Poln., 113; Рудніцкі, 1, 311).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вуркама́н ’нелюдзімы, але хітры чалавек’ (Яўс.). Ад ву́рка (гл.) з экспрэсіўным суфіксам ‑ман, вядомым у беларускай і інш. славянскіх мовах (Слаўскі, 4, 243); сюды ж рус. дан. воркома́н, відаць, збліжанае з вор ’злодзей’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зако́т ’франтон з бярвення’ (ТСБМ). Рус. бранск. зако́т ’пярэдняя частка гары, вышкі’, укр. зако́т ’адварот (чобата, рукава…)’. Відаць, зах.-рус. бязафіксны наз. ад дзеяслова закотити (параўн. укр. законити ’загарнуць (рукавы і г. д.)’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лададзе́ць ’тарахцець, шмат гаварыць (аб дзіцяці) ’*(Нар. лекс.). Відаць, уграфінізм. Параўн. вепск. лод^иа, лодаііа ’гаварыць, гутарыць, расказваць’, Aodaizoitta ’займаць размовай’. Не выключана магчымасць утварэння гэтай лексемы анаматапеічным шляхам. Параўн. лататы, лататоніць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)