сімента́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Разм. Карова сіментальскай пароды. Карова старая, з адвіслым бокам, даўно б пара збыць, але вельмі малочная, сіменталка. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скаваро́днік, ‑а, м.
Абл. Плоскі круглы хлеб, спечаны на скаварадзе; праснак. Аржаны скавароднік. □ У кутку на доўгай лаве сядзела старая жанчына і жавала кавалак падгарэлага скавародніка. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пераста́рак ’састарэлы’, ’старая дзеўка’, ’хлопец, які доўга ходзіць у халасцяках’, пераста́рка ’старая дзеўка’, перэста́рыцца ’не выйсці замуж у пару’ (Шат., Нар. Гом., ТС, ТСБМ), укр. пере́ста́рок, пере́ста́рка, рус. переста́рок, переста́рка ’стары халасцяк, старая дзеўка’, ’жывёла, якая з-за старасці не можа даваць прыплод’. Усходнеславянскае. Утворана ад дзеяслова пераста́рыцца, што ўзыходзіць да прасл. *per‑stariti (sę), параўн. яшчэ ст.-слав. прѣстарѣти ’састарыцца’, серб.-харв. прѐстарети, в.-луж. přestarić, н.-луж. pśestarkaś, польск. przestarzeć (się), славац. prestarnúť ’тс’. У зах. і паўд.-слав. мовах лексеме перастарак адпавядаюць спалучэнні з прыметнікамі ці дзеепрыметнікамі (przestarzały, pśestarjety, přestárlý, prestarnutý, prestár, пре̏стар). Гл. старэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паста́цыя, паста́ція ’постаць’ (Нас.). Аргатычна-бурсацкае слова, утворанае паводле лацінскага узору, параўн. рус. старуше́нция ’старая жанчына’, палес. драг. страмо́цыя ’сорам’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шуткава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак.
Разм. Тое, што і жартаваць. Старая колькі хвілін пазірала на настаўніка, а потым засмяялася доўгім-доўгім смехам. — От, паніч: вы ўсё шуткуеце! Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
dziewiątka
ж.
1. дзевятка;
2. дзевяты нумар; дзевятка;
stara dziewiątka — пагард. старая карга
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
усма́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., каго-што.
Смажачы, згатаваць; добра прасмажыць. На прыпеку старая ўсмажыла яечню, наліла кубачак сырадою, паклала акрайчык хлеба і ўсё ўпрошвала, каб хаця ела [Галя]. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цяце́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Самка цецерука. Цецерукі ўзляталі з зямлі вывадкамі: старая цяцерка і маладыя з ёй — штук пяць, а то і восем. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бутэ́лька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек, ж.
1. Шкляная пасудзіна для вадкасцей, звычайна цыліндрычнай формы з вузкім горлам.
Б. ліманаду.
2. Старая руская мера вадкасцей, роўная 0,6 л.
◊
Заглядаць у бутэльку (разм., іран.) — часта выпіваць, напівацца.
Лезці ў бутэльку (разм., неадабр.) — злавацца на каго-н., звычайна беспадстаўна.
|| памянш. бутэ́лечка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. бутэ́лечны, -ая, -ае.
Бутэлечнае піва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
развярну́цца, -вярну́ся, -ве́рнешся, -ве́рнецца; -вярні́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разваліцца, разбурыцца.
Старая хата развярнулася.
2. Павярнуцца, каб змяніць становішча або напрамак свайго руху.
3. Пра наяўнасць месца для пэўных дзеянняў.
Там не р., малы ўчастак.
4. Размясціцца ў шырыню па лініі фронту, прыняць баявы парадак (спец.).
|| незак. разваро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. разваро́т, -у, М -ро́це, м. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)