ГІПАДА́М

(Hippodamos) з Мілета, старажытнагрэчаскі архітэктар-горадабудаўнік 5 ст. да н.э. Распрацаваў прынцып рэгулярнай планіроўкі ант. гарадоў — т.зв. гіпадамава сістэма. Яму прыпісваюць планіроўку Пірэя (пасля 446 да н.э.),

Родаса (408—407 да н.э.) і інш.

т. 5, с. 252

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

эгацэнтры́зм

(ад лац. ego = я + цэнтр)

1) суб’ектыўна-ідэалістычны філасофскі і маральны прынцып, паводле якога індывідуум лічыцца цэнтрам Сусвету;

2) крайняя форма праяўлення эгаізму, індывідуалізму.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

парафілі́я

(ад пара- + -філія)

прынцып эвалюцыі груп арганізмаў, які заключаецца ў незалежным набыцці імі падобных рыс будовы на аснове асаблівасцей, узятых у спадчыну ад агульных продкаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

guide​1 [gaɪd] n.

1. гід, экскурсаво́д, правадні́к

2. наста́ўнік; наста́ўніца; дара́дчык; дара́дчыца;

a spiritual guide духо́ўны наста́ўнік

3. арыенці́р, кіру́ючы пры́нцып

4. (to) даве́днік; дапамо́жнік;

a guide to London даве́днік па Ло́ндане;

a guide to physics дапамо́жнік па фі́зіцы

5. Guide дзяўчы́на-скаўт

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ло́зунг, ‑а, м.

1. Заклік, які выражае ў кароткай форме кіруючую ідэю, задачу, патрабаванне. Выставіць лозунг. □ Рабочыя пачынаюць пераходзіць ад эканамічных стачак да стачак палітычных, да арганізацыі палітычных дэманстрацый пад баявым лозунгам «Далоў самадзяржаўе!». «Полымя». // Вядучы, галоўны прынцып чаго‑н. Праз усю дакастрычніцкую творчасць .. [Купала] пранёс, як сцяг, свой гуманістычны лозунг «людзьмі звацца». Івашын.

2. Плакат з такім заклікам. Прыбраная сцягамі, лозунгамі на шырокіх чырвоных палотнішчах .. электрастанцыя стаяла, нібы ў казцы. Шамякін.

[Ням. Losyng.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спрыя́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. спрыяць.

2. Добра зычлівыя адносіны да каго‑, чаго‑н., добразычлівасць. — Можа, ваша школа мае якія-небудзь прэтэнзіі да валаснога праўлення? — у тым жа тоне спрыяння распытваў далей пісар. Колас.

•••

Прынцып найбольшага спрыяння — у міжнародным праве — адзін з найважнейшых прынцыпаў рэгулявання міждзяржаўных эканамічных адносін, адпаведна якому кожная з дагаворных дзяржаў абавязваецца прадастаўляць іншай тыя ж правы і льготы, што і любой трэцяй дзяржаве.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абарані́ць, -раню́, -ро́ніш, -ро́ніць; -ро́нены; зак.

1. каго-што. Адбіць напад ворага, не даць у крыўду каго-н.

А.

Радзіму.

А. дзяцей.

2. каго-што. Засцерагчы ад шкоднага дзеяння каго-, чаго-н.

А. сады ад вусеня.

3. што. Адстаяць чые-н. інтарэсы, правы, погляды; выступіць на судзе ў якасці абаронцы.

А. падсуднага.

А. прынцып дэмакратызму.

○

Абараніць дысертацыю (праект, дыплом) — публічна на пасяджэнні вучонага савета (дзяржаўнай камісіі) адстаяць навуковую вартасць дысертацыі (праекта, дыплома) з мэтай атрымання адпаведнай вучонай ступені або пацвярджэння кваліфікацыі.

|| незак. абараня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| звар. абарані́цца, -раню́ся, -ро́нішся, -ро́ніцца; незак. абараня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца (да 1 і 2 знач.).

|| наз. абаро́на, -ы, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Зако́н ’устанаўленне’. Рус., укр. зако́н, польск. zakon ’царкоўная арганізацыя’, уст. ’закон’, серб.-луж. zákon ’закон’, чэш., славац., славен. zákon, серб.-харв. за́кон, балг. зако̀н, макед. закон ’тс’. Ст.-слав. законъ ’закон, парадак’. Ст.-рус., ст.-бел. законъ ’закон, парадак, устанаўленне’. Прасл. імя, суадноснае па чаргаванню галоснага ў корані з začęti < *za‑ken‑li — za‑kon‑ъ (параўн. кон, канец, пачатак). Копечны, Zákl. zásoba, 421; Мейе, Études, 218; Фасмер, 2, 75; Шанскі, 2, З, 38. Не зусім ясны семантычны ход спрабаваў тлумачыць Махэк₂, 709: «ад нейкага za‑kon‑ati ’станавіць’», што можна прыняць. Іншая версія, БЕР, 1, 592: прасл. zakanъ > ’пачатак, аснова, прынцып’. С.-грэч., рум., алб. запазычылі слова zakon у знач. ’звычай’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

канфлі́кт

(лац. conflictus = сутыкненне)

1) рэзкае сутыкненне процілеглых поглядаў, імкненняў, сіл у прыродзе і грамадстве (напр. сацыяльныя канфлікты, пагранічны к.);

2) супярэчнасць як прынцып узаемаадносін паміж персанажамі літаратурнага твора (напр. драматургічны к.).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

узае́мнасць ж

1. Gégenseitigkeit f -, Béiderseitigkeit f;

пры́нцып узае́мнасці Gégenseitigkeitsprinzip n -(e)s, -i¦en;

2. (сімпатыя) Gégenliebe f -, gégenseitige Sympathíe [Néigung];

адка́зваць узае́мнасцю die Líebe erwídern;

каха́ць без узае́мнасці únglücklich líeben, kéine Gégenliebe fínden*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)