◎ На́ўра ’настырны, пранырлівы чалавек’ (докш., Сакалоўская, вусн. паведамл.). Магчыма, да набіраць ’натыкаць, насаджваць; вешаць на жэрдкі для сушкі гарох, траву і інш.’, зак. трыв. наўраць (гл.), літаральна ’той, хто ўсюды лезе’, параўн. укр. навратливий ’навязлівы, надаедлівы’; або да наўрэць ’нечакана сустрэць’ (гл.), параўн. фармальна ідэнтычнае укр. букав. на́вра ’слата, нягода’, на́ўрышча ’напасць, ліха, бяда’; аднак найбольш блізкім па семантыцы з’яўляецца наврытытыся ’намерыцца, паставіць на сваім’ (пін., Жыв. сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
расса́днік, ‑а, м.
Тое, што з’яўляецца крыніцай з’яўлення, размнажэння чаго‑н. Некалькі разоў зварачаў асістэнт увагу свінабоя на тое, што гной не ёсць украса двара пана Тарбецкага, што гной ёсць рассаднік усякай заразы і ліха. Колас. Важна мець на ўвазе, што гэтую высокую ацэнку сваім ведам Скарына атрымаў у краіне, якая з’яўлялася рассаднікам самых смелых, прагрэсіўных па таму часу ідэй, ідэй гуманізму. Алексютовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ántun
* vt
1) надзява́ць; апрана́ць
2) учыня́ць, рабі́ць
j-m etw. ~ — рабі́ць каму́-н. лі́ха
j-m Éhre ~ — ака́зваць го́нар каму́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
дабро́, ‑а, н.
1. Усё добрае, станоўчае; проціл. зло, ліха. Уяўленні аб дабры і зле так мяняліся ад народа да народа, ад веку да веку, што часта прама супярэчылі адно аднаму. Энгельс. // Удача, поспех. Я табе раю, як прыяцель, які хоча табе дабра. Чорны. Ад ліха ціха і дабра не чуваць. Прыказка.
2. Добрыя справы, учынкі. Шмат дабра потым рабіў Рымша бедным людзям: і грашамі памагаў, і ад ліхіх паноў бараніў. Якімовіч.
3. Разм. Маёмасць, пажыткі. Поўны куфар дабра. □ Былі тут розныя будынкі: Гуменцы, гумны і адрынкі, Хлявы і стайні, і аборы, Дабра, набытку былі горы. Колас. // Іран. Пра што‑н. непрыгоднае, непатрэбнае. Такога дабра не трэба і дарма. З нар.
•••
Не давядзе (не давядуць) да дабра гл. давесці 1.
Не з дабра — не ад добрага жыцця.
Не к дабру — пра тое, што прадказвае нядобрае або можа прывесці да непрыемных вынікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утну́ць 1, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Абл. Уцяць 1. Ліха на яго, на таго авадня, сеў мне на левую руку ды так утнуў, што я не ўтрымаў і ўпусціў насілы. Сабаленка. А як.. [Піліп] іграў на гармоніку! Бывала, як утне са скрыпачом Тодарам полечку, дык ніхто не ўстоіць і не ўседзіць. Якімовіч.
утну́ць 2, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Абл. Уцяць 2. Утнуць канец жэрдкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ха́ўкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм.
1. Хапаць паветра і выдыхаць раскрытым ротам; цяжка дыхаць. — Ліха бо ведае гэтага нездаляку, — падзівіўся сам сабе Ахвіцэрык. — Нядаўна ж ляжаў і ледзь хаўкаў. Даніленка. Панок зноў закашляўся і сціх. Ішоў ззаду за ўсімі, дыхаючы, як рыба на пяску, ажно хаўкаў. Пташнікаў.
2. Пазяхаць. — Яшчэ не прыдумаў. — Віця пазяхае. — Мабыць, пераспаў. Не даспіш, ці пераспіш — хаўкаеш, як сабака. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
damn4 [dæm] interj. infml чорт (ужываецца як лаянка);
Damn! I’ve lost my pencil. От чорт! Я згубіў аловак;
Damn him! Чорт/халера з ім!;
Damn you! Бадай цябе ліха ўзяло!
♦
damn it! чорт вазьмі́!;
damn your eyes! соль табе́ ў во́чы!; тра́сца табе́ ў бок!
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Не́мач ’слабасць, бяссілле, хвароба’ (Нас., Касп., Грыг., Гарэц., Чуд., Яруш., Пятк. 2, Жд. 2, Янк. Мат., ТС, Сцяшк.), ’хвароба, ліха’ (чавус., Нар. сл.), ’слабасць, перашкода’ (дзярж., Нар. сл.), niémač ’нейкая пошасная хвароба была за прыгонам’ (Варл.), не́мач ’д’ябал, чорт’ (Сл. ПЗБ), укр. не́міч ’хвароба, слабасць’, рус. не́мочь ’хвароба’, польск. niemoc ’хвароба, бяссілле’, чэш., славац. nemoc ’тс’, луж. njemoc/njamoc ’тс’, славен. nemȏč ’слабасць’, серб.-харв. немо̄ћ, мак. немоќ, немош ’слабасць, хвароба’, балг. немощ. Прасл. *nemoktь да *mogti, гл. магчы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
міна́ць несов.
1. (проходить, проезжать мимо) минова́ть;
2. обходи́ть;
нія́кае лі́ха яго́ не міна́е — никако́е несча́стье его́ не обхо́дит;
3. (о времени, состоянии) проходи́ть;
міна́е год — прохо́дит год;
міна́е хваро́ба — прохо́дит боле́знь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
dobitek :
na dobitek — у дадатак; да таго ж;
na dobitek złego — да ўсяго ліха;
na dobitek wszystkiego — у дадатак да ўсяго
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)