Ты́пус ‘звычайна чалавек з адмоўнымі рысамі’ (ТСБМ). Гл. тып; у якасці дэпрэсіўнай назвы не выключана збліжэнне з ід.tipeš ‘дурань, кеп’ (з іўрыта, гл. Астравух, Ідыш-бел. сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
noodle
I[ˈnu:dəl]
n.
макаро́н -а m., ло́кшына f.
II[ˈnu:dəl]
n., informal
ду́рань -ня m., дурні́ла -ы m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
goose
[gu:s]
n., pl. geese
1) гусь f.
2) informalду́рань -ня m., дурні́ца, разява́ка -і m. & f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Míchel
m -s, - (ад уласн.) разм.ду́рань, разява́ка, прасця́к
der táube ~ — глуха́я цяце́ра
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ *Праіва́ніць, проіваніць ’правароніць’ (ТС). Ад імя Іван у значэнні ’прастак; дурнаваты чалавек’. Параўн. рус.мгшіуля ’дурань’, якое звязваецца з імем Міхаія (гл. абмішуліцца), чэш.kubą ’селянін, неадукаваны чалавек’ < Ja‑kub.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ёлупень ’дурань, асталоп’ (Бяльк., БРС, ТСБМ, Бір. Дзярж., ТС) да папярэдняга. Рэгулярная словаўтваральная мадэль. Параўн. вязень < увязаць. Абсалютная большасць такіх імён аддзеяслоўнага паходжання (SP, 1, 138), што таксама пацвярджае апошнюю этымалогію ёлуп.
1. Лаяць, зневажаць, ганьбіць. Наталля гнеўна бліснула вачамі: не, таго, што яна лічыць святым, яна бэсціць не дасць!Скрыган.— Дурань стары! — ўскрыкнула аж бабулька і сціхамірылася, выліўшы вон усё накіпелае, забыўшыся, што, мо, і не след перад малым бэсціць гэтак дзеда.Шынклер.
2. Брудзіць, псаваць, даводзіць да непрыгоднасці што‑н. Бэсціць вопратку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разу́мнік, ‑а, м.
Разумны, разважлівы чалавек. — Вядома таксама, што адзін дурань можа задаць столькі пытанняў, на якія не адкажуць сто разумнікаў.Навуменка.[Бабуля:] — А Туман наш — разумнік. Чуе разлуку. Увесь дзень не адыходзіць. Ні на крок.Шыловіч.//Разм.іран. Той, хто любіць разумнічаць, мудраваць, лічыць сябе разумнейшым за іншых. — Не трэба мне тваіх тлумачэнняў. Разумнік! Я сам бачу! Злазь з камбайна! — крычыць Яўмён.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
tuman
м.
1. ~u — туман;
tuman kurzu — воблака пылу;
2.разм.дурань, дурны
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)