зна́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Уст. Які належыць да знаці. Пяць троек, запрэжаных у прыгожыя высокія вазкі з гербамі на дзверцах, падвезлі да князёвага палаца .. знатных гасцей. Лупсякоў.
2. Вядомы, славуты. Калі Наташа скончыла-спяваць, зала, — а там сядзелі знатныя перадавікі, інжынеры, кіраўнікі будоўлі, — замерла ў маўчанні. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
буя́н, ‑а, м.
Той, хто схільны буяніць; скандаліст. Яшчэ на рэпетыцыях Іван, гэты ўсяму інстытуту добра вядомы буян, калі трэба было цалавацца, чырванеў і адмаўляўся. Карпюк. Усё мяне здзіўляла. Жанчыны, не па-вясковаму баявыя і спрытныя на язык, мужчыны — маўклівыя ў працы і буяны, калі вып’юць. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
famós
1.
a
1) сла́ўны, выда́тны, ве́льмі до́бры
2) су́мна [сканда́льна] вядо́мы
2.
adv на сла́ву
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Галосны 1 (лінгвістычны тэрмін, БРС). Параўн. укр. голосни́й ’тс’. Здаецца, што гэта калька рус. гла́сный (гук), якая засведчана ўжо ў XVII ст. і з’яўляецца калькай лац. vocalis (ад vox ’голас’). Аб рускім слове Фасмер, 1, 410; Шанскі, 1, Г, 90.
Галосны 2 ’вядомы’ (Нас.). Насовіч перакладае рускім «гласный» і дае прыклад «галоснае дзела». Можна меркаваць, што, магчыма, гэта запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. głośny ’вядомы; гучны, нашумеўшы’, głośna sprawa ’нашумеўшая справа’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гурт, -а́ і -у, М -рце, мн. гурты́, -о́ў, м.
1. -у. Група людзей, натоўп.
Г. вучняў.
2. -у. Статак буйной рагатай жывёлы, авечак і пад.
На лузе г. авечак.
3. у знач. прысл. гу́ртам. Разам, сумесна; натоўпам.
Цягнуць г. воз.
Ісці г.
Бегчы г.
4. -а́. Група (у 2 знач.), якая выконвае поп- або рок-музыку.
Вядомы г.
|| памянш. гурто́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. гуртавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Гало́дны. Прасл. *goldьnъ ’галодны’ — прыметнік, утвораны ад *goldъ ’голад’ яшчэ ў прасл. часы і вядомы ва ўсіх слав. мовах з найдаўнейшых часоў. Агляд форм гл. Трубачоў, Эт. сл., 6, 200.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зна́ны, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Вядомы, славуты, праслаўлены. Вось тут Жыў знаны Гедымін. Ну й будаваў. Сцяна — з вярсту Утоўшч. Панчанка.
2. Знаёмы, пазнаны ў мінулым. Знаны смак. Знаныя дарогі. □ Цяпер прымаеш знаны змалку свет з той прагнасцю, калі ўжо чуеш водар, якім крамяны патыхае цвет мясістага бульбоўніку з гарода. Русецкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашы́раны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пашырыць.
2. у знач. прым. Павялічаны; больш поўны, чым звычайна, па складу, па зместу. Пашыранае пасяджэнне. Пашыраная праграма.
3. у знач. прым. Шырока вядомы, шырока распаўсюджаны. Пашыраная з’ява. □ Іменна стварэнне камічнай сітуацыі праз супрацьпастаўленне — найбольш пашыраны прыём у гумарыстычных купальскіх песнях. Ліс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Відочны 1 ’вядомы ў аколіцы чалавек’ (Шат.). З польск. widoczny ’бачны, які можна бачыць, дасягнуць (вокам)’.
Відочны 2 ’наяўны, відавочны’ (КТС, Сцяшк., Яруш.; КЭС, лаг.). Запазычана з польск. widoczny ’відны, ясны, пышны, прыгожы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
За́браўка ’праём, паз у вушаку’ (Мат. Гом.). Рус. с.-урал. забро́вка ’паліца над акном ці дзвярмі’. За‑ + броўка ’карніз над дзвярмі’. Перанос націску на прэфікс вядомы ў паўд.-усх. бел. гаворках (параўн. за́балаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)