марыяне́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

1. Тэатральная лялька, якой кіруе акцёр пры дапамозе спецыяльнага прыстасавання.

2. перан. Чалавек, урад, які слепа дзейнічае па ўказцы, па волі іншых.

[Фр. marionnette.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спагада́нне, ‑я, н.

Тое, што і спагада. Пан не мае спагадання, Што трэба жыць з сям’ёй на свеце, Што ты, як рыба тая ў сеці, Не маеш волі, ні разгону. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

га́йка, -і, ДМ га́йцы, мн. -і, га́ек, ж.

Металічная дэталь з адтулінай, што мае вінтавую разьбу для накручвання на штон.

◊

Аслаблі гайкі ў каго (разм., іран.) — пра таго, хто не мае волі, не здольны дзейнічаць.

Падкруціць (закруціць) гайку (гайкі) (разм.) — павялічыць патрабаванні, зрабіць іх больш строгімі.

|| прым. га́ечны, -ая, -ае.

Гаечная разьба.

Г. ключ.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

навяза́ць, -вяжу́, -вя́жаш, -вя́жа; -вяжы́; -вя́заны; зак.

1. чаго. Нарыхтаваць, зрабіць шляхам вязання.

Н. шапак.

Н. венікаў.

2. каго (што). Прымацаваць, узяць на прывязь.

Н. каня на лузе.

3. перан., каго-што каму. Прымусіць каго-н. прыняць або зрабіць што-н. супраць яго волі, жадання.

Н. сваю думку.

Н. бой.

|| незак. навя́зваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

турма́, -ы́, мн. ту́рмы і (з ліч. 2, 3, 4) турмы́, ту́рмаў, ж.

1. Месца зняволення, будынак, дзе ўтрымліваюцца асобы, пазбаўленыя волі.

Сядзець у турме.

2. Пакаранне зняволеннем.

Прайсці праз турму.

3. перан. Месца, дзе прыгнятаюць, дзе цяжка жывецца.

◊

Ту́рма плача па кім (разм., неадабр.) — пра таго, хто заслугоўвае пакарання.

|| прым. турэ́мны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

левіта́цыя

(лац. levitatio = падыманне)

магічны спосаб пераадолення зямнога прыцяжэння (напр. падыманне ўласнага цела намаганнем волі, палёты ў сне і г.д.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

абнаро́даваць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак., што.

Абвясціць, апублікаваць для ўсе агульнага азнаямлення. Абнародаваць дэкрэт. □ [Гарбачыо:] А што калі б вы.. знайшлі ў сваіх архівах вось такі пергамент І абнародаваць маглі па ўласнай волі... Клімковіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праро́цтва, ‑а, н.

1. Паводле некаторых рэлігійных вераванняў — прадказанне, якое з’яўляецца адкрыццём волі бога, багоў.

2. Прадказанне, прадбачанне будучага. [Альбіна Сільвестраўна] лагодненька, са старэчай хітрынкай, усміхалася свайму прароцтву, якое выказвала некалі наконт маёй жаніцьбы... Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самаадво́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які ўзнікае, адбываецца сам сабой, сілаю ўнутраных прычын, незалежна ад уздзеяння звонку. Самаадвольны рух малекул.

2. Які адбываецца па ўласнай волі, без прынукі.

•••

Самаадвольнае зараджэнне — тое, што і самазараджэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самаўлада́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Які валодае аднаасобнай, неабмежаванай дзяржаўнай уладай. Самаўладарны правіцель. // Які распараджаецца самаўпраўна, паводле свайго нораву. Самаўладарная гаспадыня.

2. Схільны загадваць, падпарадкоўваць сваёй волі. Самаўладарны характар. // перан. Непераадольны, пранікнёны. Самаўладарны позірк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)