жы́лкавы, ‑ая, ‑ае.

Зроблены з жылкі (у 2 знач.). Лескі з кепскага воласу і баваўняныя шнуры ў залежнасці ад таўшчыні і трываласці лепш за ўсё аснашчаюць жылкавымі павадкамі сячэннем ад 0,25 да 0,15 міліметраў. Матрунёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рукадзе́льніца, ‑ы, ж.

Жанчына, якая займаецца рукадзеллем (у 1 знач.), майстар гэтай справы. Расла яшчэ за князем на ўзбярэжжы Дзвіны-ракі дзяўчына-красуня, разумніца і рукадзельніца, з голасам салаўіным, з косамі, як чысты лён. Грахоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сано́ўнік, ‑а, м.

У дарэвалюцыйнай Расіі і за мяжой — вяльможа з высокім санам, з высокім становішчам. Не менш як 60 скаргаў і прашэнняў паслала [Ганна] царскім саноўнікам. «Полымя». // Іран. Пра работніка, які зазнаўся на высокай пасадзе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

не́чы (род. не́чага, дат. не́чаму, вин. не́чы, не́чага, твор., предл. не́чым; ж. не́чая, ср. не́чае; мн. не́чыя) мест. неопр., м. че́й-то;

◊ з не́чае ла́скі — благодаря́ чье́й-то услу́ге, благодаря́ кому́-то, из-за кого́-то

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́йсці сов.

1. в разн. знач. вы́йти;

в. з до́му — вы́йти и́з дому;

в. на даро́гу — вы́йти на доро́гу;

в. на сцэ́ну — вы́йти на сце́ну;

в. з дру́ку — вы́йти из печа́ти;

в. з-пад апе́кі — вы́йти из-под опе́ки;

на ко́жнага вы́йшла па сто рублёў — на ка́ждого вы́шло по сто рубле́й;

запа́сы праду́ктаў вы́йшлі — запа́сы проду́ктов вы́шли;

в. за́муж — вы́йти за́муж;

в. з гульні́ — вы́йти из игры́;

з тако́га куска́ вы́йдзе дзве кашу́лі — из тако́го куска́ вы́йдет две руба́хи;

в. на су́вязь — вы́йти на связь;

в. з бераго́ў — вы́йти из берего́в;

2. безл. вы́йти, получи́ться;

вы́йшла зусі́м не так, як хаце́лася — вы́шло (получи́лось) совсе́м не так, как хоте́лось;

◊ в. з галавы́ — вы́йти (вы́скочить) из головы́;

в. з даве́ру — вы́йти из дове́рия;

в. з мо́ды — вы́йти из мо́ды;

в. з ра́мак — вы́йти из ра́мок (за ра́мки);

в. з сябе́ — вы́йти из себя́;

в. з узро́сту (з гадо́ў) — вы́йти из во́зраста (из лет);

в. з-пад пяра́ — вы́йти из-под пера́;

в. (вы́біцца) на даро́гу — вы́биться на доро́гу;

в. на пе́нсію — вы́йти на пе́нсию;

в. (усплы́ць) наве́рх (на паве́рхню) — вы́йти нару́жу;

в. са стро́ю — вы́йти из стро́я;

в. (вы́брацца) сухі́м з вады́ — вы́йти сухи́м из воды́;

в. з го́нарам — вы́йти с че́стью;

в. ў адста́ўку — вы́йти в отста́вку;

в. (вы́біцца) ў лю́дзі — вы́йти (вы́биться) в лю́ди;

в. ў свет — вы́йти в свет;

в. ў тыра́ж — вы́йти в тира́ж;

на маё (яго́) вы́йшла — вы́шло по-мо́ему (по его́);

нічо́га не вы́йдзе — ничего́ не вы́йдет (не полу́чится)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

za

I

1. пры; у час (у часы);

za moich czasów — у мае часы;

za dawnych lat — у старыя гады; даўней; раней;

za życia — пры жыцці;

za mojej pamięci — на маёй памяці;

wrócę za godzinę — я вярнуся праз гадзіну;

2. за;

za karę — у пакаранне;

za nic — ні за што;

3. за; праз;

wyjechać za miasto — выехаць за город;

skręcić za róg — завярнуць (павярнуць) за рог;

4. за, дзеля;

walczyć za wolność — змагацца за свабоду;

5. за, замест;

odpowiadać za kogo — адказваць за каго;

podpisz się za mnie — распішыся за меня (замест мяне);

6. пры ўказанні на асобу, прадмет, якімі хто-небудзь, што-небудзь прызнаецца, лічыцца;

uważać za głupca — лічыць дурнем;

przyjąć za syna — усынавіць;

mieć się za piękną — лічыць сябе прыгажуняй;

uznać za potrzebne — прызнаць неабходным; прызнаць за неабходнае;

mieć kogo za nic — ні ў што ні ставіць каго;

jestem za tym, żeby ... — я за тое, каб...;

7. па, за, з;

za czyim przykładem — па чыім прыкладзе;

za wynagrodzeniem — за ўзнагароду;

za pozwoleniem — з дазволу;

8. за, па;

rozglądać się za pracą — шукаць працу;

chodzić za interesami — хадзіць па справах;

za każdym razem — кожны раз;

za drugim razem — другі раз;

za i przeciw — за і супраць;

za to — затое;

ale za to ... — але затое...

za młodu — замалада; у маладосці

II

1. у спалучэнні з со што за;

со to za jeden? — гэта хто такі?;

со za dziwo! — што за цуд!;

2. занадта; надта;

buty są za duże (małe) — чаравікі занадта вялікія (малыя);

za bardzo się przejmujesz — ты надта хвалюешся

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

З’ЕЗД НАСТА́ЎНІКАЎ МІ́НСКАЙ ГУБЕ́РНІ 1906.

Адбыўся нелегальна 9—10(22—23).7.1906 у в. Мікалаеўшчына Мінскага пав. Прысутнічала 16 чал. Адзін з арганізатараў з’езда К.М.Міцкевіч (Я.Колас). З’езд абраў часовае бюро, прыняў рэзалюцыю аб стварэнні настаўніцкага саюза. Адозва з’езда заклікала працаўнікоў школы змагацца за свае сац., нац. і прафес. правы, за ліквідацыю царскага самаўладдзя. Паліцыя арыштавала ўсіх удзельнікаў з’езда, яны былі пазбаўлены пасад і больш за 2 гады знаходзіліся пад следствам. Часовае бюро працягвала дзейнасць нелегальна.

Літ.:

З жыццяпісу Якуба Коласа: Дак. і матэрыялы. Мн., 1982.

У.В.Ляхоўскі.

т. 7, с. 50

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АДА́МПАЛЬ,

вёска ў Беларусі, у Нягневіцкім с/с Навагрудскага р-на Гродзенскай вобл. За 19 км на ПнУ ад Навагрудка, 40 км ад чыг. ст. Наваельня. 24 ж., 10 двароў (1994).

Заснавана каля 1810 Адамам Храптовічам (ад яго імя і назва вёскі) у маёнтку Нягневічы, купленым у кн. Радзівіла. У 2-й пал. 19 ст. адна з лепшых гаспадарак Рас. імперыі (упершыню на Беларусі выкарыстоўваліся шматпольныя севазвароты, меліяраваныя палі, наладжаны выраб галандскіх і швейцарскіх сыроў, якія збывалі за мяжу). У 1896 у фальварку Адампаль працавалі спіртзавод (з 1878), млын, маслабойня, майстэрні, хлебазапасны магазін. У 1915 з-за акупацыі герм. войскамі фальварак спыніў дзейнасць. У 1921—39 у складзе Польшчы. У 1930-я г. ў Адампалі дзіцячы прытулак, з 1944 дзіцячы дом, з 1960-х г. спец. школа-інтэрнат.

т. 1, с. 93

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

дружы́ць, дружу, дружыш, дружыць; незак., з кім і без дап.

Быць у дружбе з кім‑, чым‑н., выяўляць узаемную прыхільнасць; сябраваць. [Зыгмусь з Фэлькам] дружылі вельмі, з самых малых год сваіх. Чорны. Нам дружыць патрэбна між сабою І стаяць за мір — плячо к плячу. Смагаровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вашчы́на, ‑ы, ж.

Пустыя пчаліныя соты з воску. // Васковая пласцінка з выціснутым на ёй пачаткам ячэек, якая ўстаўляецца ў вулей і з’яўляецца асновай сотаў. Я з дзедам сядзеў на ўслоне за сталом і дапамагаў яму ўстаўляць вашчыны ў пчаліныя рамкі. М. Ткачоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)